Index français-kakabé
Полное изложение текстаПлан
Верх страницыПолное изложение текста
A – a, comme à cause de, à côté, à droite
à fɛ̀, mà, yèn
à cause de dúla, fí, mà
à côté fɛ́ndà, pàn, tɔ̀gɔfɛ, dúla, kènna
à droite bɛtɛ {bɛ́tɛ̀}
abattre fófi
abcès m ɓúurɛ {ɓúurɛ̀}, sùumɔ {sùumɛ́ɛ̀}
abeille f kúmukolo {kúmukolè}
ablution : faire ses ablutions sálligɛ
aboyer wónwon
abri m tɔ́gɔ {tɔ́gɛ̀}
absent (être) fàama
acceptable (être) gásɛ
accepter kéle, sɔ̀n
accident m màsiibó {màsiibóè}
acclimater (plante) ɲìɓɛ
accompagner malɔ̀
accomplir (s’) láatɛ
accorder (s’) lɔ́gɔsa tabìta
accoucher labòyi, sɔ̀tɔ
accouder (s’) sóɓindɛ
accueillir jáɓɛ, tàran, tólni, labɛ̀n
accrocher (s’) sàkkɛ
accuser féli
acheminer (s’) vers kúndi
acheter sàn
acheteur m kíliyan {kíliyaɲɛ̀}
achever bán, kámali
actualités f pl dántɛgɛ {dántɛgɛ̀}, kála {kálà}
adhérer : faire adhérer kòli
adjoint m bàtuláa {bàtuláà}
administration f gùwɛrnɛman
admis (être) gáɲɛ
adorer bàtu
adosser ɓáarɛ
adresser (s’) à tùggɛ, mìsɛ
adulte m kámarɛnsinba {kámarɛnsinbà}
affaiblir (s’) fàga, fɛ́ɛya
affaire f àfɛ́rɛ {àfɛ́rɛ̀}, háaju {háajuè}, kóo {kóè}, kɔ̀ɔɲa {kɔ̀ɔɲáà}, máko {mákoè}, mùráadu {mùráaduè}
affamé kɔ̀nkɔtɔ́ {kɔ̀nkɔ́tɛ̀}
affluence f nbàtu {nbàtúè}
affront m pɔ̀rɔntá {pɔ̀rɔntáà}
affronter latànbi
Africain m fàtafín {fàtafíɲɛ̀}
âge m sìi {sèê}
agiter la main háylɛ
agrandir layáagɛ, tayáagɛ
agréable dí, diyama {díyamà}
être agréable tadíya, díya
agresser dártɛ
ah ! jáa, wáyɔbɛ
aide f dɛ̀ɛmári {dɛ̀ɛmárè}, sábu {sábuè}
aider màgbɛ́n, dɛ̀ɛman, nàfa
aïe ! wáyayɔɔy
aigle m sɛ̀gɛ́lɛ {sɛ̀gɛ́lɛ̀}
aigrette f ɲàalolí {ɲàaloléè}
aiguille f mésende {mésennɛ̀}, sàagíran {sàagíraɲɛ̀}
aiguiser ladíya
ail m láy
aile f gàbuntán {gàbuntáɲè}, kànpátan {kànpátaɲɛ̀}
aimer kànu
aîné kìna {kínà}
ainsi áwà, hàkkɛ́ɛ̀, káa
ajouter dáafa, layáagɛ, makàfu, sàagi
alcool m bɛ̀ɛrɛ {bɛ̀ɛrɛ́ɛ̀}, dɔ́lɔ {dɔ́lɛ̀}
aller latélen, má, tága, wà
aller à pied sɛ́ppi
aller chercher jɔ́kkitɛ
allongé (être) ján
allumer (s’) bìta, mɛ́nen
allusion sɔ́ɓɓundu
alors áwà, bìi, hári, ɔ̀ntumá, yɔ̀ɔ, ɛ̀yɔ́ɔ̀
aluminium m báfata {báfatà}
amas m ɲànsaŋára {ɲànsaŋárà}
amateur m kɔ́ntɛ {kɔ́ntɛ̀}
ambition f wàkkilári {wàkkilárè}
âme f níi {néè}, wɔ́nki {wɔ́nkè}
amen àmíini
amende f álamaani {álamaanè}
amener jɔ́kkitɛ, nàati
amer kúmɛ {kúmɛ̀}, kúna, kunama {kúnamà}, kúnkuna {kúnkunà}
être amer kúmuya, kúnaya, lámmɛ
ami m dɛ̀nɲɔ́gɔ {dɛ̀nɲɔ́gɛ̀}, díyaɲɔgɔ {díyaɲɔgɛ̀}, fúlan {fúlaɲɛ̀}, jàatígi {jàatígè}, kɔ̀tɔ {kɔ̀tɛ́ɛ̀}
être amis jàatígiya
amitié f díya {díyà}
amoindir ɗúyitɛ
ampoule f électrique ánpul {ánpulɛ̀}
amulette f bási {básè}
amusement m tólon {tóloɲɛ̀}
amuser (s’) ɲáalatɛgɛ, tólon
an m sàn {sàɲɛ́ɛ̀}
il y a deux ans sɛ́runkò
il y a trois ans sɛ́runtakò
anacardier m yàlagí {yàlagéè}
ananas m fùuɲɛ {fùuɲɛ́ɛ̀}
anarchie f págay
ancien fɔlɔ, fɔ́lɛtɔ
ancien (du village) kɛ̀ɛmɔ́gɔ {kɛ̀ɛmɔ́gɛ̀}, kìikála {kìikálà}, kìna{kìnáà}, mɔ̀gɔbáa {mɔ̀gɔbáà}
âne m fàlin {fàlíɲɛ̀}
anecdote f pàrti {pàrtéè}
angle m sára {sárà}
animal m sòbo {sòbéè}
animal m sauvage fɛ́n {fɛ́ɲɛ̀}, kúllɛ {kúllɛ̀}
anneau m kùrundá {kùrundáà}
année f sàn {sàɲɛ́ɛ̀}
l’année dernière sɛ́rùn
l’année f prochaine yáari
cette année ɲìnán
annexe f (d’un bâtiment) ánɛksɛ {ánɛksɛ̀}
annoncer hɔ́llitɛ
anse f fála {fálà}
antilope f tɔ̀ɔgɛ́rɛ {tɔ̀ɔgɛ́rɛ̀}
guib m harnaché mìnan {mìnaɲɛ́ɛ̀}
antimoine m kále {kálè}
anus m bòoda {bòodáà}
apercevoir (s’) de háccɛ
aplanir fɔ́ndindirɛ
aplomb m hɔ́ɔlinkinari {hɔ́ɔlinkinarè}
apparaître tabɔ́, yáltitɛ
apparemment háray
appel m kéleri {kélerè}
appeler kéle
applaudissement m bólotasumun {bólotasumuɲɛ̀}
appliquer (s’) wàkkílɛ
apporter nàati
apprendre dègen
apprenti m ápranti {áprantè}
approche f (d’un événement) màgbɛn {màgbɛ́ɲɛ̀}
approcher lɔ̀, madòn, mɔ́dòn
approcher (s’) madòn, mɔ́dòn
approcher (s’) (évènement, date) sútuya
approcher (s’) furtivement ɲɛ́gɛntɛn, ɲɛ́nti
appuyer (s’) júggɛ, tùngan, tabìta
appuyer ɓáarɛ
après bùtúgun, kò, sànnín
après-demain sínankò
après-midi m àlánsara {àlánsarà}, fàna {fànáà}, sállifana {sállifanà}
arachide f tìga {tìgáà}
pâte f d’arachide pɔ̀lɔ {pɔ̀lɛ́ɛ̀}
araignée f màaríjaaja {màaríjaajà}, màrijáawɔ {màrijáawɛ̀}
arbre m lɔ́gɔ {lɔ́gɛ̀}
espèces d’arbres : bàngiɲágin {bàngiɲágiɲɛ̀}, bárike {bárikè}, bóyilɛ {bóyilɛ̀}, bɔ́cɔlla {bɔ́cɔllà}, bɔ́ɔri {bɔ́ɔrè}, cúkkɛ {cúkkɛ̀}, dénbaɲuma {dénbaɲumà}, dɔ̀lɔgá {dɔ̀lɔgáà}, dùkúmmɛ {dùkúmmɛ̀}, gàlbɔ́ɔbɔ {gàlbɔ́ɔbɛ̀}, gbɔ́ɛlɛ {gbɔ́ɛlɛ̀}, gùndéngule {gùndéngulè}, kàaju {kàajúè}, káhe {káhè}, kásiya {kásiyà}, kɛ̀tújànkuma {kɛ̀tújànkumà}, kìidi {kìidéè}, kíile {kíilè}, kòtocále {kòtocálè}, làare {làaréè}, lènge {lèngéè}, lòokún {lòokúɲɛ̀}, málanga {málangà}, mɛ̀ɛkɔ {mɛ̀ɛkɔ́ɛ̀}, nòŋo {nòŋéè}, ɲàariŋáɲin {ɲàariŋáɲiɲɛ̀}, ŋáɲaka {ŋáɲakà}, ŋàra {ŋàráà}, páapatara {páapatarà}, pòrtokíidi {pòrtokíidè}, pòrtotɛ́ {pòrtotɛ́ɛ̀}, rɛ́mɛ {rɛ́mɛ̀}, símin {símiɲɛ̀}, sòto {sòtéè}, sùngbála {sùngbálà}, tàgállɛ {tàgállɛ̀}, tàle {tàléè}, tàndasáara {tàndasáarà}
arbuste : espèces d’arbustes fàrmátullɛ {fàrmátullɛ̀}, góogo {góogè}, sáraŋanna {sáraŋannà}
arc m (arme) kála {kálà}
argent m dàlási {dàlásè}, káalisi {káalisè}, sìi {sèê}, támma {támmà}, tánka {tánkà}, wóti {wótè}
argile f bàngugbɛ́ɛ {bàngugbɛ́ɛ̀}, lɔ̀ɔpɛ {lɔ̀ɔpɛ́ɛ̀}
argument m tɔ̀ɔɲa {tɔ̀ɔɲáà}
arme f áala {áalà}, gɛ̀rɛfɛ́n {gɛ̀rɛfɛ́ɲɛ̀}
armée f lármɛ {lármɛ̀}, mílitɛrya {mílitɛryà}
armoire f bífɛ {bífɛ̀}
arracher wùtun
arrêter (s’) lɔ̀, dàn, lɔ̀
arrière-grand-père m màamasɔrɔ
arrière-petite-fille f tólobita {tólobità}
arrière-petit-fils m tólobita {tólobità}
arriver ké
asseoir (s’) sìgi
asseoir (s’) par terre dɛ́ppi
assemblée f jàma {jàmáà}, dúniya {dúniɲà}
assiette f pìléti {pìlétè}
assistant m du chef nbàtuláa {nbàtuláà}, sòofa {sòofáà}
atelier m de couturier átalyɛ {átalyɛ̀}
attacher kìti, lála
attacher par le cou sáanɛ
attaquer dártɛ, sàkkɛ
atteindre bón, také, ké
attendre híli, kɔ̀nɔn, mákɔ̀nɔn, tólomalɔ̀m, tóngi
en attendant kɛ̀nɛ́n
attention : faire attention tɛ́fi
atterrir cíkkɛ
attiéké m kɛ̀kɛ {kɛ̀kɛ́ɛ̀}
attirer (dans un piège) hìlayá
attraper bìta, kìti
attraper par la taille : céeci
aube f súbaka {súbakà}
aubergine f jàgatú {jàgatúè}, kɔ̀bɔkɔ́bɔ {kɔ̀bɔkɔ́bɛ̀}
aucun dőodo, wő
au-dessus de kùntɔ
augmenter ɓúritɛ
aujourd’hui bìi
aulacode m tɔ́rɔwa {tɔ́rɔwà}
aumône f sádaka {sádakà}, múudɔ {múudɛ̀}
auprès de kɔ̀tɔ, tɔ̀gɔfɛ
aussi mɛn, tugun
automobile m káaru {káarè}, mɔ́nbili {mɔ́nbilè}, ɔ́tɔ {ɔ́tɛ̀}
autorisation f dúwa {dúwà}
autre gbɛtɛ {gbɛ́tɛ̀}
autre monde láhara, {láharà}
autrefois náanɛn
autruche f ndɔ́ɔbali {ndɔ́ɔbalè}
avaler lakùnun
avaler de travers dégun
avancer madòn
avant hári, náa, náanɛn, nànnín, sánnìn
avant que àdún, sánnìn, sì, yànnín
avantage m nàfa {nàfáà}, tɔ̀nɔ {tɔ̀nɛ́ɛ̀}
avant-hier kúnùnko
avarice f míilɛ {míilɛ̀}
avec fɛ̀, kùnma, nin
avérer (s’) bɛ̀n, fɛ́wundi, háwurɛ, tàran
aveugle m ɲáafyɔn {ɲáafuyɔɲɛ̀}
devenir, être aveugle ɲáafuyɛya
avion m àbiyɔ́n {àbyɔ́ɲɛ̀}, sánmakulun {sánmakuluɲɛ̀}
avis m káwandili {káwandilè}
avoir un avis sur qqch yén
avoir hâte híli
avril m íbrɛ
B – b, comme babillard, babouches, babouin
babillard m kúmalajɔ {kúmalajɔɛ̀}
babouches f pl pɛ́ttu {pɛ́ttuè}
babouin m gɔ̀ɔki {gɔ̀ɔkéè}
baby-foot m báabi
bagage m dòni {dònéè}
bague f kùrundá {kùrundáà}
bailler kàakún
balai m fítiran {fítiraɲɛ̀}, sɛ́ɛran {sɛ́ɛraɲɛ̀}
balance f bàlánsi {bàlánsè}
balancer (se) lɛ́ɛri, lɛ̀ntɛnlɛ́ntɛn, wíwe
balançoire f lɛ́ɛri {lɛ́ɛrè}, wíwɔrdɛ {wíwɔrdɛ̀}
faire de la balançoire lɛ́ɛri, wíwe
balayer fítan
balle f bìɲɛ {bìɲɛ́ɛ̀}, kùdu {kùdéè}, kùru {kúrè}
ballon m bàlon {bàlóɲɛ̀}
Bambara m bánbara {bánbarà}
banane f bànána {bànánà} espèce douce et petite de banane gábbu {gábbuè}, máaniya {máaniyà}
banane f plantain lɔ́kɔ
banc m bán {báɲɛ̀}
bandit m rɔ́bɛlɛ {rɔ́bɛlɛ}
banditisme m bándiya {bándiyà}
baobab m sìta {sìtáà}
bar m bàarénden {bàarénnɛ̀}
barbe f bɔ̀ɔra {bɔ̀ɔráà}, dáatii {dáateè}
barrer kànkan
base f de dépôt màgasán {màgasáɲɛ̀}
bas-fond f fólo {fólè}
bassine f pɔ̀rɔbági {pɔ̀rɔbágè}, súnbɔn {súnbɔɲɛ̀}, tànkón {tànkóɲɛ̀}
bateau m kúlun {kúluɲɛ̀}
bâtir gbàsi, lɔ̀
bâton m lɔ́gɔ {lɔ́gɛ̀}, túggɔrdu {túggɔrdè}, kàla {kàláà}
bâton pour touiller la sauce m sùngbála {sùngbálà},wóobi {wóobè}
bâtonnet m kàla {kàláà}
battant m de la porte báafali {báafalè}
battre (se) dù
battre (grain) tɛ́n
battre avec un bâton búlan
bavard m kúmalajɔ {kúmalajɔɛ̀}
beau diyama {díyamà}, kéeɲin {kèeɲíɲɛ̀}
beau frère m níimɔgɔ {níimɔgɛ̀}
beaucoup búyi, háa, báakɛ
beau-parent bítan {bítaɲɛ̀}
bébé m bɔ̀ɔbɔ {bɔ̀ɔbɛ́ɛ̀}, dénɲɛnden {dénɲɛnnɛ̀}
bégayer méyi
bêler dí
belle diyama {díyamà}, kèeɲin {kèeɲíɲɛ̀}
belle-mère f nándèn, sìna {sìnáà}
belle-sœur f níimɔgɔ {níimɔgɛ̀}
bénédiction f báriki {bárikè}, dúba {dúbà}
bénir dúba
bercer wíwe
besogne f háaju {háajuè}, máko {mákoè}
besoin m lɔ́gɔ {lɔ́gɛ̀}
bétail m kòlofɛ́n {kólofɛɲɛ̀}, nàafúlu {nàafúlè}
bêtise f sámakala {sámakalà}
beugler dí, húunɛ, ɲúɲɛ, ɔ́ɔli
beurre m túlu {túlè}
bicyclette f bòrifɛ́n {bòrifɛ́ɲɛ̀}, nɛ̀gɛsóo {nɛ̀gɛsóè}, wɛ̀lɔ {wɛ̀lɔ́ɛ̀}
bien jɔnjɔn {jɔ́njɔɲɛ̀}, kɛ́ndɛ {kɛ́ndɛ̀}
devenir bien ɲìɲa
faire du bien kùn, ɲùmaya
bien m mɔ̀ƴƴɛ́rɛ {mɔ̀ƴƴɛ́rɛ̀}, ɲùma {ɲùmáà}
bien ! áwà, módi, ngàsí
bien que ɓá, dún, hári
bien sûr pɛ́llɛ̋t
bien-être m sàháaba {sàháabà}
bienvenue ! tóli
bijou m cúdaarɛ {cúdaarɛ̀}
bile f háahaandɛ {háahaandɛ̀}
blanc gbɛ́ɛ {gbɛ́ɛ̀}
blesser bárminɛ, mágba
bleu nbúlɛ, nbulɛma {nbúlɛmà}
bloquer la route dúndu, sàkkɛ
blouse f de femme tɛ́nbure {tɛ́nburè}
boire mìn
donner à boire lónginɛ
bois m lɔ́gɔ
bois m utilisé pour la fabrication du charbon fúur
bois m rouge báni {bánè}
boisson m chaud kàfɛ {kàfɛ́ɛ̀}
boîte f suspendue dùnbu {dùnbéè}
boîte f en carton kàrtɔ́n {kàrtɔ́ɲɛ̀}
boiter lájɛ
bombax m búnbun {búnbuɲɛ̀}
bon ! áwà, módi, ngàsí
bon kɛ́ndɛ {kɛ́ndɛ̀}
bonbon m bɔ̀nbɔn {bɔ̀nbɔ́ɲɛ̀}
bonbon m à la menthe mɛ́nti {mɛ́ntè}
bondir cɔ́ncɔlɔn
bonheur m àafíya {àafíyà}, hɛ́ɛra {hɛ́ɛrà}, jámu {jámuè}, mɔ̀ƴƴɛ́rɛ {mɔ̀ƴƴɛ́rɛ̀}, ɲáaɲaa {ɲáaɲaà}, sɛ́ɛwaya {sɛ́ɛwayà}, díyadiya {díyadiyà}
bonnes nouvelles f pl mɔ̀ƴƴɛ́rɛ {mɔ̀ƴƴɛ́rɛ̀}
bord dáagbolo {dáagbolè}, dáa {dáà}
bord m d’un fleuve ou d’une rivière fɔ́ngɔ, gbɛ́lɛɛma {gbɛ́lɛɛmà}
bosse f tákkuru {tákkurè}
botte f bɔ́ttu {bɔ́ttè}, dɛ́n
boubou m bàsɛn {bàsɛ́ɲɛ̀}, kàftáanu {kàftáanɛ̀}, wáranba {wáranbà}
bouc m síikuli {síikulè}
bouche f dáa {dáà}
bouche f (resp.) kára {kárà}
boucle : faire une boucle dɛ̀bɛ
boucle f d’oreille tólladen {tóllannɛ̀}
boue f lɔ̀ɔpɛ {lɔ̀ɔpɛ́ɛ̀}, nɔ́gɔ {nɔ́gɛ̀}
bœuf m nìngi {nìngéè}
bouger lamága, tága, yɛ̀lɛmán
bougie f bùzi
bouillie f mɔ̀ɔni {mɔ̀ɔnéè}, sàdi {sàdéè}
bouillie f de riz gósi {gósè}
bouillir fàtɛ́
boulanger m búlansɛ {búlansɛ̀}
boule f (de pâte, de riz etc.) mɔ̀ndɔ {mɔ̀ndɛ́ɛ̀}
boule : faire des boules kùdugbási
boulon m bùlɔn {bùlɔ́ɲɛ̀}
boum ! bɛ́p
bourdonner m̀m, úumɛ
bourrelet m de gras sur la peau kɛ́rɗɛ {kɛ́rɗɛ̀}
bousculer latùntun
bouse f de vache jàɲɛ {jàɲɛ́ɛ̀}
bouteille f bíniiri {bíniirè}, kìlási {kìlásè}
boutique f bútikɛ {bútikɛ̀}
bracelet m múllɔ {múllɛ̀}
branche f gbɔ́lin {gbɔ́liɲɛ̀}
bras m bólo {bólè}
brasier m nɛ̀gɛsɛ́n {nɛ̀gɛsɛ́ɲɛ̀}
brebis f sàaga {sàagáà}, sàagayɛ́rɛ {sàagayɛ́rɛ̀}
brèche : ouvrir une brèche yánsan
brider ràbbɛ
briller fort (soleil) ŋáɲa
brin m d’herbe sɔ̀ɔrin {sɔ̀ɔríɲɛ̀}
briser káti, láncan, tàláncan
brouette f brùɛ́ti {brùɛ́tè}
brouillard m cúddi {cúddè}, cúraari {cúraarè}
brouiller (se) gɛ̀rɛ, ɲáagàsi, wàddɛ
broussailles f pl fɔ̀yɔ́n {fɔ̀yɔ́ɲɛ̀}
brousse f búrun {búruɲɛ̀}, búrusa {búrusà}, wúla {wúlà}
brouter ɲími
broyer fófi
bruire mɛ̀ɲɛmɛ́ɲɛ
bruit m gɛ̀rɛ {gɛ̀rɛ́ɛ̀}, sɔ́nkɔ {sɔ́nkɛ̀}, sɔ̀ƴɔ́rɔ {sɔ̀ƴɔ́rɛ̀}, ɲɔ̀ɔɲáa {ɲɔ̀ɔɲáà}
faire du bruit sɔ́nkɔ, úumɛ
brûler bìntan, ɲànin
brûler (nourriture) kàtun
brûler très fort (soleil) ŋáɲa
brûler en partie mabìntan
buffle m sìgi {sìgéè}
butte f bùrugɛ́ {bùrugɛ́ɛ̀}
C – c, comme cabri, cacher, cadavre
cabri m bàa {bàâ}
cacher dògon, lamára, màra, sùturá
cacher (se) dògon, lamára, sáma, túnɛn
cadavre m fùre {fùréè}, sùu {sùéè}
cadeau m sànbaru {sànbaréè}
faire un cadeau sànba, fánda
faire un cadeau (à un groupe de gens) kàfu
cadenas m bògóro {bògórè}
caduc kɔ́rɔn {kɔ́rɔɲɛ̀}
café m kàfɛ {kàfɛ́ɛ̀}
cahier m kàyɛ {kàyɛ́ɛ̀}
caillou m kùru {kúrè}
caisse f en métal kànkíran {kànkíraɲɛ̀}
cajou (noix de) yàlagí {yàlagéè}
calebasse f fɛ́ɛ {fɛ́ɛ̀}, wúntu {wúntè}
petite calebasse f fɛ́lɛnden {fɛ́lɛnnɛ̀}
calebassier m pórtofɛɛ {pórtofɛɛ̀}
calme (être) kímaya
calmer (se) dúndu, mùɲu
camarade m d’âge filanma {fílanmà}, fúlan {fúlaɲɛ̀}, màɲɔ́gɔ {màɲɔ́gɛ̀}, nbɔ́ɔ {nbɔ́ɛ̀}
caméléon m nɔ́nsin {nɔ́nsiɲɛ̀}
camion m bɛ́n {bɛ́ɲɛ̀}
camion-citerne m sìtɔ́rnu {sìrɔ́rnɛ̀}
canard m ndɔ̀ɔku {ndɔ̀ɔkúè}
canari m lɔ́ɔndɛ {lɔ́ɔndɛ̀}
canne f túggɔrdu {túggɔrdè}
cantine f bári {bárè}
canton m kántɔn {kántɔɲɛ̀}
caoutchouc m pɔ̀ɔrɛ {pɔ̀ɔrɛ́ɛ̀}
capable kùsan
être capable húnnɛ, nɔ̀n
caractère m dáaɲa {dáaɲà}
carapace f wɔ́nbɔ {wɔ́nbɛ̀}, fóron {fóroɲɛ̀}
caresser mɔ̀ɔmɔ
carrefour m kálɛfur, kílakun {kílakuɲɛ̀}
cartes f pl à jouer kártɛ {kártɛ̀}
carton m kàrtɔ́n {kàrtɔ́ɲɛ̀}
cas m mùráadu {mùráaduè}
case f ronde tíibon {tíiboɲɛ̀}, tíimabon {tíimaboɲɛ̀}
case f du chef du village tɔ́gɔdaa {tɔ́gɔdaà}
casser tíɲa
casser (se) tíɲa
casser en deux káti
casserole f kópi {kópè}
cause f dàlílu {dàlíluè}, kùn {kùɲɛ́ɛ̀}, sábu {sábuè}
causer bìla
causerie f pendant la nuit sùmun {sùmúɲɛ̀}
cavité f fámmɛ {fámmɛ̀}
ce ɗun, hín, kɛ, wo
ceinture f kéeki {kéecè}, sòro {sòréè} tɛ́ɛ {tɛ́ɛ̀}
cela ɲɔ́ɔ, wo
célibataire f (femme) jantilimaanɛ {jántilimaanɛ̀}
célibataire m (homme) mùsubɔ́nɔ {mùsubɔ́nɛ̀}
celui ɔn, wo
celui-ci même tígi
celui-là kɛ
cendre f bùgutá {bùgutáà}
cent kɛ̀mɛ
centre m sàntíri {sàntírè}
centre m de la sous-préfecture sùprɛfɛtír
cependant àdún
cercueil m gbálanga {gbálangà}, gwɛ́ki {gwɛ́kè}
cérémonie f háaju {háajuè}, jàma {jàmáà}
certain de dóo {dóe}
certains dándo
cerveau m gáandi {gáandè}
cesser fàtan, dúfen
chacun mɔ̀kála, kála
chagrin : être chagriné mɔ́nɛ
chagriner máandinɛ
chahut m ɲɔ̀ɔɲáa {ɲɔ̀ɔɲáà}
chaîne f jɔ̀lokɔ́ {jɔ̀lokɛ́ɛ̀}
chaise f júllɛrɛ {júllɛrɛ̀}, sìgidúla {sìgidúlà}, yɛ́rɛkuntu {yɛ́rɛkuntè}
chaleur f ngúlendi {ngúlendè}, wòsi {wòséè}
chambre f bón {bóɲɛ̀}, sáanburu {sáanburè}
chameau m bábu {bábuè}, cápurta {cápurtà}
champ m fàra {fàráà}, hóllandɛ {hóllandɛ̀}, póton {pótoɲɛ̀}, sɛ̀nɛ {sɛ̀nɛ́ɛ̀}, sɛ́ppure {sɛ́ppurè}
champignon m púnnɛ {púnnɛ̀}
chance f àrsíkɛ {àrsíkɛ̀}, sàháaba {sàháabà}
chancre m lánna {lánnà}
changer fálin, yɛ̀lɛmán
changer de vêtements mafálin
chanson f sígi {sígè}
chant m réligieux béeti {béetè}
chanter sígi lá
chanter des louanges wákkɛ
chanter la prière jáarɛ
chanteur m pɛ́sɛ {pɛ́sɛ̀}, sígifɔɔlaa {sígifɔɔlaà}, sígilaalaa {sígilaalaà}
chapeau m kùfúnɛ {kùfúnɛ̀}, sálala {sálalà}
chapeau m de paille líbiti {líbitè}
chaque főo
chaque fois kőokó
chaque jour lúnwőolún
charbon m fúur, kɛ̀nbu {kɛ̀nbúè}
charge f dòni {dònéè}, kìti {kìtéè}
charité f sádaka {sádakà}
charnière f de porte kɔ̀rɛ́ɲɛ {kɔ̀rɛ́ɲɛ̀)
charrue f sárin {sáriɲɛ̀}
chasse f wáaɲɛri {wáaɲɛrè}, wàɲóori {wàɲóorè}
faire la chasse wáaɲɛ
chasser gbén, wáaɲɛ, jɔ́kki
chasseur m dònso {dònséè}, fɛ́llirilaa {fɛ́llirilaà}, wáaɲɛlaa {wáaɲɛlaà}, wáaɲɛrikɛɛlaa {wáaɲɛrikɛɛlaà}
chat m ɲàari {ɲáarè}
châtiment m sɔ̀gɔ́rɔ {sɔ̀gɔ́rɛ̀}
chatouiller kìlli
chaud gbàndi {gbándè}
chauffer (se) gbàndi, káliya
chauffeur m sòfɛ́ru {sòfɛ́rè}
être chauffeur pútaputa
chaussures f pl sàmatá {sàmatáà}
chauve-souris f tòsa {tòsáà}
chef m fúla {fúlà}, kùntígi {kùntígè}, mànsa {mànsáà}, ɲáatasoo {ɲáatasoè}, pàtóron {pàtróroɲɛ̀}, sáatigi {sáatigè}, sɛ́fu
chef m de famille jɔ́ngallɛ {jɔ́ngallɛ̀}, lúutigi {lúutigè}
chemin m kíla {kílà}, tàrawó {tàrawóè}
chemise f dòríki {dòríkè}
cher gbɛ̀lɛ
cher (être) gbɛ̀lɛyá, síya
chercher ɲínin, tàɲíni
chercher à obtenir gɛ̀rɛ
cheval m sòo {sòéè}
cheveux m pl kùnsígi {kùnsígè}
cheville f ɲágin {ɲágiɲɛ̀}
chèvre f bàa {bàâ}
chez bàta, kùnma
chien m wùlu {wùléè}
chimpanzé m dèemu {dèemúè}
Chinois m sínuwa {sínuwà}
choisir súbɛ
choix m kɛ̀ɲɲa {kɛ̀ɲɲáà}
choqué (être) ŋálɗɛ
chose f fɛ́n {fɛ́ɲɛ̀}
chuchoter sɔ́ndi
ciel m sán {sáɲɛ̀}
cigarette f sìgarɛ́ti {sìgarɛ́tè}
cil m ɲáatii {ɲáateè}
ciment m símɔn {símɔɲɛ̀}
cimetière m bɛ́rɗɛ {bɛ́rɗɛ̀}, gàburúso {gàburúsè}, sàaru {sàaréè}
cinéma m wìdeyɔ
cinq lóolu {lóolè}
cinquante bíilòolu
circoncis (être) jìgi
circonciseur m bárijelu
ciseaux m pl mɛ́kɛkkɛ {mɛ́kɛkkɛ̀}
citron m vert cáwudɛ {cáwudɛ̀}, káccu {káccuè}, lɛ̀ɛmunɛkúmu {lɛ̀ɛmunɛkúmè}
clan jànbu {jànbúè}
nom m de clan kɔ́ntɔri {kɔ́ntɔrè}, jànbu {jànbúè}
clair (être) gbɛ́
claquettes f pl pɛ́ttu {pɛ́ttuè}
clarière f fúga {fúgà}
classe f klási {klásè}
clef f sáabi {sáabè}
mettre sous clef sóki
client m kíliyan {kíliyaɲɛ̀}
clip m pɛ́sɛ {pɛ́sɛ̀}
cliqueter íidɛ
cloche f nɛ̀gɛ {nɛ̀gɛ́ɛ̀}
clôture f sànsan {sànsáɲɛ̀}
clôturer húrugɛ, sànsan
clou m pɔ́ntin {pɔ́ntiɲɛ̀}
clouer gbàngban
club m de village pɛ́minansi {pɛ́minansè}
cobra m cracheur fìnton {fìntóɲɛ̀}
cochon m kɔ̀sɛ {kɔ̀sɛ́ɛ̀}
cocoricos : pousser des cocoricos kɛ́ɛkɛ, kɛ́kkɛrɛ
cocotier kùukunáati {kùukunáatè}
co-épouse f sìna {sìnáà}
coffre m en métal kànkíran {kànkíraɲɛ̀}
cogner (se) tùgu
coiffeuse f kùndaaláa {kùndaaláà}
coiffure de femme sp. sàrán {sàráɲɛ̀}, tùru {tùréè}
coin m sára {sárà}, sɔ́ɓɓundu {sɔ́ɓɓundè}
coincer (se) kànkan
coincer (se) dans la gorge dégun
col m (partie de vêtement) kɔ́ɔlu {kɔ́ɔlè}
cola m (arbre) gùnbánbe {gùnbánbè}
cola m (noix de) wòro {wòréè}
collecter bɔ́
coller kòli, nára
collier m kɔ́nɔkonɔn {kɔ́nɔkonɔɲɛ̀}
colobe m kùla {kùláànù}
colonisation f nɔ̀ɔya {nɔ̀ɔyáà}
coloniser kɔ́lɔnizɛ
combien ? jèlu
commandant m kùmandán {kùmandáɲɛ̀}
commander kúmandɛ
comme ɓá
commencement m dáa {dáà}, fɔ́lɔ {fɔ́lɛ̀}
commencer fɔ́lɔ, dáabìta, fòkkitɛ
commencer (jour) ká
commencer (nuit) kò
comment káamìn, kómìn, kámà
commerçant m jùla {jùláà}, màmayitariláa {màmayitariláà}
commerce f jùlayá {jùlayáà}, màmayitári {màmayitárè}
faire du commerce jùlaya
commission f kíilaya {kíilayà}
commissionner lawúli
communiquer dántɛgɛ
comparer súman
compétition f kúpu
complètement féw, kɛ̀lɛ́tu, póyi, pɔ̋s, kɛ́n
comploter kánba
comportement m sɔ̀n {sɔ̀ɲɛ́ɛ̀}
compréhensible (être) gbɛ́
comprendre lɔ́n, mɔ́ɛ, nɔ̀n, ɲáalɔn, fàamu
comprendre (se) fáamɔndirɛ, fáltondirɛ
comprimé m kɔ́mpirime {kɔ́mpirimè}
compter dán, kɔ̀nti
concernant tán {táɲɛ̀}
concession f (l’ensemble des cases) gállɛ {gállɛ̀}
condiment m bántu {bántuè}
conduire labòri
conduite f sɔ̀n {sɔ̀ɲɛ́ɛ̀}
confiance f hɔ́ɔlinkinari {hɔ́ɔlinkinarè}, kàrífa {kàrífà}
avoir confiance hɔ́ɔlinkinɛ, hɔ́ɔli
confier fáwɛ, kàrifá, lakàrifa
conflit m kɛ̀lɛ {kɛ̀lɛ́ɛ̀}, gɛ̀rɛ {gɛ̀rɛ́ɛ̀}
confusion f ɲànsaŋára {ɲànsaŋárà}, ɲɔ̀ɔɲáa {ɲɔ̀ɔɲáà}
confus (être) ɲáakɛ
congé : prendre congé wàyinɛ
congédier lásìgi
connaissance f hàkkilimayá {hàkkilimayáà}
prendre connaissance de talɔ́n
connaisseur m du Coran téllitɛlaa {téllitɛlaà}
connaître lɔ́n
connard m sòofálu {sòofálè}
connu (être) tabɔ́
conseil m káwandili {káwandilè}, wáajɔ {wáajɛ̀}
suivre le conseil jɔ́kki
conseiller làlí, wàajɛ, káwandi
conséquence f dòni {dònéè}
conserver (se) màra
considération f gbíliya {gbíliyà}
prendre en considération kɔ̀nti, talɔ́n
considérer fàamu, kɔ̀nti
considérer comme lɔ́n
construire gbàsi, lɔ̀
content (être) gíɲɛ, jíɲɛ, sɛ́ɛwa, tadíya, túgan
conte m tàli {tàléè}
contenter tadíya
conter un conte tàli
continuer jɔ́kki, lɔ̀, tó
contredire sɔ̀ɔsɔ
contrée f sauvage búrun {búruɲɛ̀}, búrusa, wúla {wúlà}
contribuer fáwu
contribution f fáwɔ {fáwɛ̀}, ìttu {ìttúè}
contusion f tákkuru {tákkurè}
convenir bɛ̀n, háwurɛ, háldɛ, tabìta
copain m fúlan {fúlaɲɛ̀}
coq m ndònton {ndòntóɲɛ̀}
coquillage m kɛ́ɛdɛ {kɛ́ɛdɛ̀}
coquille f kɛ́ɛdɛ {kɛ́ɛdɛ̀}, fóron {fóroɲɛ̀}, wɔ́nbɔ {wɔ́nbɛ̀}
Coran m àlɓurána {àlɓuránà}
corbeille f dɛ̀bɛ {dɛ̀bɛ́ɛ̀}, gbàsaká {gbàsakáà}, sànkatán {sànkatáɲɛ̀}, sáŋasaŋa {sáŋasaŋà}
corde f jùlu {jùléè}
cordonnier m gárankɛɛ {gárankɛɛ̀}
corne f (d’un animal) bíɲa {bíɲà}, gàláaɗi {gàláaɗè}, kére {kérè}
corps m báli {bálè}, fàti {fàtéè}, sùu {sùéè}
corriger fálgitɛ
côte f békkɛ {békkɛ̀}, bíriƴɛ {bíriƴɛ̀}
côté m fàna {fànáà}, sɛ́ra {sɛ́rà}
cotiser (se) bólolakàfu
coton m búna {búnà}
cotonnier m gɛ̀si {gɛ̀séè}
cou m kán {káɲɛ̀}
couché (être) lá
coucher (se) resp. bɛ̀li
coucher (se) sur le dos ján
coucher avec qqn yén
coude m jókkɛ {jókkɛ̀}, nùngán {nùngáɲɛ̀}
coudre kára
couler júurɛ, síwe, wɔ̀yɔ
couleur f kùlɛɛr
coup m (sport) kúpu
coup m de fusil lɔ́waandɛ {lɔ́waandɛ̀}
coupe-coupe m kínpa {kínpà}, kùrukɛ́lɛn {kùrukɛ́lɛɲɛ̀}
couper kúntu, tɛ̀gɛ
cour f kúuru {kúurè}, lúu {lúè}, sùntu {sùntéè}, tándɛ {tándɛ̀}
courber (se) kɔ̀tɔya, kùru, mɛ́dɛ̀n
cœur m jùsu {jùséè}, sɔ̀n {sɔ̀ɲɛ́ɛ̀}
courage m jùsu {jùséè}
courir bòri
cours m kàran {kàráɲɛ̀}
courageux (être) ŋáɲa
court sutun {sútuɲɛ̀}, wutuma {wútumà}, wútu
être court sùtuman, wútuya
cousin m dénɲɔgɔ, dínboori
cousin m à palisanterie sànakú {sànakúè}
coussin m bùutu {bùutéè}
couteau m kínpa {kínpà}, mùru {mùréè}
couteau m pliant kátimuru {kátimurè}
coûter bɔ́
coûteux gbɛ̀lɛyá
couvercle m lìfa {lìfáà}
couverture f bútinfɛn {bútinfɛɲɛ̀}, dáradɛli {dáradɛlè}, súddarɛ {súddarɛ̀}
couvrir bútin, fónti, madògon, masùusa, sùturá, súumɛ, talá
crabe m gɛ́ɛgɛre {gɛ́ɛgɛrè}
cracher túttɛ
crâne m gbɛ́nkɛn {gbɛ́nkɛɲɛ̀}, kùn {kùɲɛ́ɛ̀}
crapaud m tòtikúngbilin {tòtikúngbiliɲɛ̀}, tòtipáccala {tòtipáccalà}
cravache f pɔ̀rɔkúntu {pɔ̀rɔkúntè}, pɔ̀rɔnátta {pɔ̀rɔnáttà}, sáwru {sáwrè}
crayon m kɛ̀rɛyɔ́n {kɛ̀rɛyɔ́ɲɛ̀}
créateur m tàalaa {tàaláà}
créer sínkɛ, dáa
crépuscule m fùturó {fìtírè}
crête f tùru {tùréè}, júbaado {júbaadoè}
creuser jàsin, sèn, sógoren, sòyi
creuser (d’un animal) gírbitɛ, páyita
crevasse f dùɲɛ {dùɲɛ́ɛ̀}
crever láncan
crevette f sònsón {sònsóɲɛ̀}
crier sɔ́nkɔ
criminalité f bándiya {bándiyà}
criminel m rɔ́bɛlɛ {rɔ́bɛlɛ}
être criminel bánfaruya
crocodile m bànba {bànbáà}
petit crocodile m bànbajɔ́n {bànbajɔ́ɲɛ̀}
croire síkkɛ, tàran
croquer ɲími
cueillir bɔ́
cueillir (les fruits) tɛ́tti
cueillir les restes de la récolte páyitɛ
cuiller m kùyɛ́ri {kùyɛ́rè}
cuire bàrabára
cuire (au feu) bìntan
cuisine f kúri {kúrè}
cuisiner tábi
cuisinière f dàgalɔ́ɔlaa {dàgalɔ́ɔlaà}, tábirikɛɛlaa {tábirikɛɛlaà}, tábirilaa
cuisse f tɔ̀gɔ {tɔ̀gɛ́ɛ̀}
cuivre m sìla {sìláà}
culbute f yála {yálà}
culotte f kùrsu {kùrséè}
cultivateur m sɛ̀nɛkɛláa {sɛ̀nɛkɛláà}, sɛ̀nɛwɔtɔláa {sɛ̀nɛwɔtɔláà}
cultiver kí, lán, sɛ̀nɛ, tùtu
curiosité f kúnpa {kúnpà}
être curieux kúnfa
cussonia m bólokuntu {bólokuntè}
cuve f súnbo {súnbè}
cuvette f súnbɔn {súnbɔɲɛ̀}
D – d, comme d’abord, d’accord, dangeureux
d’abord bùtun, kɛ̀nɛ́n, yànnín
d’accord módi, yɔ̀ɔ
dangeureux (être) makílan
dans búutɔ̀, kɔ́nɔ̀, mà, nɛ̀tɔ, tɔ̀, tɛ́ɛ̀ma
dans tous les cas ɲáawőoɲaa
dans trois jours sínantàko
dans une semaine lɔ́ɔkun {lɔ́ɔkuɲɛ̀}
danse f (avec frappement des mains) bólotasumun {bólotasumuɲɛ̀}
danse f (dansée au mariage devant la mère de la mariée) jɔ̀njɔ́ri {jɔ̀njɔ́rè}
danser dìnbi, dɔ̀n
danser en faisant de longs pas máɲaga
de bɔ́, dúla, kò, wá
de bonne heure f pír
de nouveau bùtúgun
de temps en temps sáayisaayi
débattre tárbɔndirɛ
déborder bɔ́n
debout (être) lɔ̀
débrouillard m kálabantɔ {kálabantɛ̀}
débrouiller (se) dɛ́bruyɛ, tànbi
début m dáa {dáà}, fɔ́lɔ {fɔ́lɛ̀}
décéder latànbi
décès m sàaya {sàayáà}
décevoir jùrɛ, máandinɛ
décharger sársitɛ
décharger (se) fɛ́ɛya
déchirer fára
déchirer (se) fára
décider ánniyɛ, háɓɓɛ, kíiti, mìjɛ, súman
décision f désyɔn {désyɔɲɛ̀}, kíiti {kíitè}, mìjɔ́ri {mìjɔ́rè}
décortiquer wɔ́tɔ
découpé fɛrɛn {fɛ́rɛɲɛ̀}
découper kúntu, takúntu, tatɛ́gɛ
découvrir írtɛ, úlufitɛ
dedans búutɔ̀ {búutɛ̀}
défaire sóli
défaire (se) fúlen, tàláncan
déféquer kɛ̀
défier lagbɛ̀lɛya
déformer (se) dù, táayɛ
défrichage m sɔ́ppuru {sɔ́ppurè}
défricher lánfan
dehors m bánta, gbɛ́ɛ {gbɛ́ɛ̀}, kɛ́ɲɛ {kɛ́ɲɛ̀}
déjà kísan
déjeuner dàtaká
délabré kɔ́rɔn {kɔ́rɔɲɛ̀}
délit m kèwuya {kɛ̀wuyáà}
demain sínàn
demander mákani, máɲìninka, ɲìninká, táɲìninka, tára,tɛ́fi
déménager sótti, tahɔ́ɗi
démodé (être) macúmaya, makímaya
démon m sáytanɛ {sáytanɛ̀}
dénombrement m kɔ̀ntɛ {kɔ̀ntɛ́ɛ̀}
dénouer tasàba
dénouer (se) fúlen
dent f ɲín {ɲíɲɛ̀}
dépêcher (se) háwujɛ, kɛ́ɲɛ
dépenser (temps) bán
dépenser (argent) dɛ̀pansi, sàn
déplacer lanámaya
déplacer (se) sótti
déplaire gbɔ́ɔya
déployer fónti
déplumer mawùtun
déposer en haut yɔ̀ngi
déposer par terre típpɛ
depuis gìlá, ílà, kàbɔ́ɔ, kàtáa, dèpí
député m dɛ̀pitɛ́ {dɛ̀pitɛ́ɛ̀}
déraciner írtɛ, wùtun
déranger sònja
dernier sákkitɔɔrɔ {sákkitɔrɛ̀}
derrière kɔ́ɔmà
derrière m júu {júè}
dès que féw, tún
désagréable gbɔ́, gbɔɔma {gbɔ́ɔmà}, tagbɔ́ɔ
descendre jìgi
désespérer kɔ́ntɔfili
déshabiller ɓɔ́rti
désir m lɔ́gɔ {lɔ́gɛ̀}
désobéir yéddi
désordre m págay, ɲɔ̀ɔɲáa {ɲɔ̀ɔɲáà}
désormais bìiɲáatɔ̀
dessus m kántɔ
déterrer írtɛ
dette f dónto {dóntè}
deuil m (d’un homme pour sa femme) lànda {làndáà}
deuil m (d’une femme pour son mari) fùrɲa {fùrɲáà}
femme f en deuil pour son mari fùrɲatɔ́ {fùrɲatɔ́ɛ̀}
deux fìla
devant kɔ̀tɔ, ɲáa {ɲáà}
développement m tɔ́sɔtɔ {tɔ́sɔtɛ̀}
développer sàbati
devenir kɛ́, má
dévêtir ɓɔ́rti
devin m fɛ́lɛrlaa {fɛ́lɛrlaà}
devinette f sànda {sàndáà}
devoir bɛ̀n, gásɛ, kán
devoir m dúwa {dúwà}
dévorer ɲími
diable m sáytanɛ {sáytanɛ̀}
diarrhée f bɔ̀ɔlabóri {bɔ̀ɔlabórè}
Dieu m állà
par Dieu wállahi
Dieus Tout-Puissant tàalaa{tàaláà}
Dieu merci ! nfásala
diffamer makára
différent (être) fàtan, wàkkílɛ
de différents types nɔnɔma {nɔ́nɔmà}
difficile gbɛ̀lɛ, gbɛlɛman {gbɛ́lɛmaɲɛ̀}, gbɛlɛn, tagbɔ́ɔ
difficulté f nánbara {nánbarà}, f ɲáagbaa {ɲáagbaà}, f prɔ̀blɛm {prɔ̀blɛ́muè}, f sáttɛndɛ {sáttɛndɛ̀}, f sònja {sònjáà}, f tɔ́ɔrɔya {tɔ́ɔrɔyà}
diffuser (se) júrɛjurɛ
dimanche m álahatti {álahattè}, dímaasi {dímaasè}
diminuer dɔ́gɔya, ɗúyitɛ
dîner kíiman
dîner m kíiman {kíimaɲɛ̀}
dire fɔ́, hɔ́llitɛ, ko, yìta
dire au revoir sáara, sàrawɔlo
direction f fàn {fàɲɛ́ɛ̀}, sɛ́ngɔ {sɛ́ngɔɛ̀}
diriger kúmandɛ, latélen
diriger (se) kúndi, kùntélen
discours m kóngol {kóngolè}
discussion f yɛ̀wtɛ́rɛ {yɛ̀wtɛ́rɛ̀}
discuter fɔ́, sàba, yɛ́wuti
diseur m de bonne aventure fɛ́lɛrlaa {fɛ́lɛrlaà}
disparaître múutɛ
dispensaire m làbutáani {làbutáanè}
disperser júnjun
disperser (se) júrɛjurɛ
disponible (être) tasɔ̀tɔ
dispute f kɛ̀lɛ {kɛ̀lɛ́ɛ̀}
disputer tárbɔndirɛ
disputer (se) gɛ̀rɛ, ɲáagàsi, wàddɛ, kɛ̀lɛ
dissipé : vivre une vie dissipée yáagɛ
dissoudre (se) yɔ́ɔsitɛ
distribuer tafàtan
distribuer (nourriture) rɔ́tti
district m nɔ́kkurɛ {nɔ́kkurɛ̀}
divers nɔnɔma {nɔ́nɔmà}
divertissement m tólon {tóloɲɛ̀}
divertir (se) ɲáalatɛgɛ
divination f fɛ́lɛri {fɛ́lɛrè}
diviser tálan, fàtan
diviser (se) en groupes klàsɛ
division f fàtan {fátaɲɛ̀}
dix tán {táɲɛ̀}
Djallonké m jàllɔnkɛ́ɛ {jàllɔnkɛ́ɛ̀}
djembé m jìnbe {jìnbéè}
djihad m jíhaadi {jíhaadè}
docteur m dòftóru {dòftórè}
document m káydi {káydè}, sɛ́bɛ {sɛ́bɛ̀}
doigt m bólokondin {bólokondiɲɛ̀}
petit doigt m sílatunden {sílatundè}
donc ɗún, háray, hári, nɔn
donner bɔ́, dí, lakée, kɔ́, wáttɛ
dormir kìnnɔ́gɔ
dos m kɔ́ɔ {kɔ́ɛ̀}
dot f fútu {fútè}
douane f dùwán {dùwáɲɛ̀}
double m súfa {súfà}
douleur f dúmɛ {dúmɛ̀}
drap m wáanaarɛ {wáanarɛ̀}
drapeau m dàrapo {dàrapóè}
droit (avoir le) bɛ̀n
droit (du côté opposé au cœur) kini {kínè}, bɛtɛ {bɛ́tɛ̀}
droit m dúwa {dúwà}
drôle (être) makírɗɛ, kírɗɛ
du côté de télen, tígan
du même age filanma {fílanmà}, màɲɔ́gɔ {màɲɔ́gɛ̀}, nbɔ́ɔ {nbɔ́ɛ̀}
du tout főyi
duper máandinɛ, mafɛ́lɛ
dur gbɛ̀lɛ
devenir dur jà
durcir ɲìɓɛ (plante)
durée f de la vie sìi {sèê}
durer mɛ́
E – e, comme eau, écaille, écarter
eau f jíi {jéè}
écaille f d’un arbre wɔ́nbɔ {wɔ́nbɛ̀}
écarter les jambes ou les mains pánsa
échanger fálin, mafálin
échapper fúutɛ, hɛ́tti, námaya, súyitɛ, wúli
écho : faire écho húnnabìta
échouer kɔ̀ri, mánkɛ
éclater láncan, málan
éclater (éclair) málumalu
école f lɛ̀kkɔl {lɛ̀kkɔ́lɛ̀}
manquer l’école sóome, lúppɛ
écolier m lɛ̀kkɔl {lɛ̀kkɔ́lɛ̀}
économies f pl jìkkɛ {jìkkɛ́ɛ̀}
écorce f kɔ́ɔ {kɔ́ɛ̀}, wɔ́nbɔ {wɔ́nbɛ̀}
écorcer sírɛ
écorchement m bósori {bósorè}
écorcher (peau d’animal) bóso
écorcheur m bósorilaa {bósorilaà}
écosser kósin, màkáa, mawɔ̀tɔ, wɔ́tɔ
écouter gɛ́nti, hɛ̀ɗi, tólomalɔ̀
écraser (dans le mortier) lóppi
écrémer dɛ́bɛdɛbɛ
écrevisse f sònsón {sònsóɲɛ̀}
écrire sɛ́bɛ, wíndɛ
écriture f wíndɛri {wíndɛrè}
écrouler (s’) bòyi
écuelle f míran {míraɲɛ̀}, pɔ̀ɔrɛ {pɔ̀ɔrɛ́ɛ̀}, pàráasi {pàráasè}
écumoire m pàsuwáru {pàsuwárè}
écureuil m kɛ̀rɛn {kɛ̀rɛ́ɲɛ̀}
éduquer kòlo
effort m yángi {yángè}
faire des efforts gɛ̀rɛ
effet : avoir un effet bìta
égal káɲɲa, kelenma {kélenmà}
être égal bɛ̀n, kán
égratigner (s’) mágòrogóro
égoïste (être) kɔ́n
élections f pl wɔ́tɛ {wɔ́tɛ̀}
électricité f kúran {kúraɲɛ̀}, táa {táà}
éléphant m sɛ̀nba {sɛ̀nbáà}
élevage m kòlóri {kòlórè}
élève m kàranbágatɔ {kàranbágatɔɛ̀}, lɛ̀kkɔl {lɛ̀kkɔ́lɛ̀}
élever dánkun, kòlo,labálu
éleveur m kòlorilaa {kòloriláà}, nàafulukololáa {nàafulukololáà}
elle a
elles anu
éloge : faire l’éloge jáarɛ
éloigner mabɔ́
être éloigné jɛ̀njɛya
éloigner (s’) mabɔ́, yànfaya
embellir tabɛ̀n
embêter sònja
embrasser súnbu
embrouiller ɲàsaɲása
émettre un son ko, kúlɛ
empêcher d’obtenir kɔ́n
emporter cúurɛ
emprunter jùlu
en bon état jɔnjɔn {jɔ́njɔɲɛ̀}
en cas kómìn
en ce moment même káakaakaa
en face de ɲáakɔtɔ {ɲáakɔtɛ̀}
en fait tɔ́ɔdɛ̀
en même temps kísan
en plus fàhín, tɔ́ɔdɛ̀, tugun
en vain káa
faire travailler en vain yángi
enceinte : devenir enceinte búujiga, búumaya, kóri
enclore dòn
enclos m díngira {díngirà}, kúla {kúlà}, wɔ̀rɛ {wɔ̀rɛ́ɛ̀}
encore gbɛtɛ {gbɛ́tɛ̀}, tugun
faire encore une fois máfila, ɓúritɛ
encore un dóondo {dòndéè}
endormir (s’) dúfen
endroit m bàta {bàtáà}, dúla {dúlà}, fàn {fàɲɛ́ɛ̀}, káa, kàn, sɛ́ngɔ {sɛ́ngɔɛ̀}, sìgidúla {sìgidúlà}
enduire masùusa, sùusa
endurer díɲɲɛ, sábali, mùɲu
énergie f dòolɛ {dɔ̀ɔlɛ́ɛ̀}
énervé (être) séetinɛ
enfance f kòloyá {kòloyáà}
enfant dén {déɲɛ̀}, dénden {dénnɛɛ̀}, sɔ̀tɔdén {sɔ̀tɔdéɲɛ̀}
enflure f ɓúurɛ {ɓúurɛ̀}
enfoncer labìla, yánsan
enfoncer (s’) bìla, úlufitɛ
engager dans bìla
engrais m fɔ̀yɔ́n {fɔ̀yɔ́ɲɛ̀}, tòli {tòléè}
enivrer (s’) súlɛ
enlever bɔ́, taká, labìta
ennemi m jágu {jáguè}, júgu {júgè}
ennui m tàna {tànáà}
enquêter tɛ́fi
enrouler mílin, mɔ́rɔmɔrɔ
enseignant m kàramɔ́kɔ {kàramɔ́kɛ̀}, lɛ̀kkɔlkaramɔ́ {lɛ̀kkɔlkaramɔ́ɛ̀}
enseignant m mɛ́tɛru
enseigner dègen
ensemble (être) wóndi
faire ensemble dɛ̀n, júundɛ
entasser mɛ́dɛ̀n
entendre mɛ́n, mɔ́ɛ
entendre (s’) fáamɔndirɛ, fáltondirɛ, tabìta, háldɛ
enterrement m sùturá {sùturáà}
enterrer bɛ́lnɛ, bìri, lawàttinɛ, madògon, sùturá, wáttinɛ
entêté gbɛ̀lɛ
être entêté gbɛ̀lɛyá
entier főo
entourage m fɛ́ɛ {fɛ́ɛ̀}
entouré (être) fò
entraîner dans un danger, problème yɔ́lli
entre tɛ́ɛ̀ma
entrer bìla, dòn, kùn
entretenir dánkun
envie f lɔ́gɔ {lɔ́gɛ̀}, sàgɔ {sàgɔ́ɛ̀}
environs m pl sɛ́ra {sɛ́rà}, fàn {fàɲɛ́ɛ̀}
envoyé m kíilaya {kíilayà}
envoyer dòni, kí, kíilaya, latànbi, lawúli
épargne f jìkkɛ {jìkkɛ́ɛ̀}
épaule f kàbankún {kàbankúɲɛ̀}
épi m gɔ́nbɛ {gɔ́nbɛ̀}
épices f pl (faite à partir de graines de néré) súnbara {súnbarà}
épieu m tùga {tùgáà}
épine f búllɛ {búllɛ̀}, ɲágin {ɲágiɲɛ̀}, ŋàɲin {ŋàɲíɲɛ̀},
épine (de porc-épic) yɔ́lɔ {yɔ́lɛ̀}
éplucher kósin, wɔ́tɔ
éponge m : laver avec une éponge yírigɛ
époque f káɲɲa {káɲɲà}, tèle {télè}
épouse f mùsu {músè}
épouser jíga, jɔ́nbaya
époux m jígabaga {jígabagà}, kàyi {kàyéè}
épreuve f ɛ̀ksamɛ́n
éprouver latànbi
éraflure f gòrogóro {gòrogórè}
escargot m jànpáta {jànpátà}
esclave m jɔ̀n {jɔ̀ɔyáà}
espérer tánginɛ
espoir m jìkkɛ {jìkkɛ́ɛ̀}, yíli {yílè}
donner de l’espoir à latánginɛ, tánginɛ
esprit m (qualité) hàkkíli {hàkkílè}, níi {néè}
esprit m (être surnaturel) jínna {jínnà}
essuyer mɔ̀ɔmɔ
est-ce que ? ɛ̀nɛ́ɛ̀, kére
et háa, hári, nin, ɔn, táwi, táyi, nɔn
étain m (métal) dàɲa {dàɲáà}
étaler fɛ́nsɛn
étayer júggɛ
éteindre ɲíppɛ, fɛ́nsɛn, talá, tasàba
éteindre (s’) dúfen, kìnnɔ́gɔ, sà
éternuer tìso
étirer (s’) jɛ̀njɛya
étoile f lɔ̀ɔlɔ {lɔ̀ɔlɛ́ɛ̀}
étonner jíɓɛ, jíɓinɛ, ŋálɗinɛ
étourdissement m ɲáalamilin {ɲáalamiliɲɛ̀}
étranger m lúntan {lúntaɲɛ̀}
étrangler dégun
être bi
être m humain mɔ̀gɔndenfín {mɔ̀gɔninfíɲɛ̀}
étroit (être) fáaɗɛ
étude f kàran {kàráɲɛ̀}
étudier kàran
eux anu
évanouir (s’) jà
évaporer (s’) gbɛ̀tɛn
éventer fìnfan
évidemment háray
exactement tígitigi {tígitigè}, káakaakaa
examen m ɛ̀ksamɛ́n
examiner mafɛ́lɛ, tɛ́fi
excavateur m línga {língà}
excéder fɔ́li
excrément m bòo {bòéè}
exemple m mísal {mísalɛ̀}
par exemple wàna
prendre comme exemple ɲáamala
exorcisme m cɔ́ɔra {cɔ́ɔrà}
exorcisme m sous la forme écrite náse {násè}
expédier kí, kíilaya
expérience f hàkkilimayá {hàkkilimayáà}
avoir l’expérience de faire qqch déri
gagner de l’expérience kèwuya
expirer fàga
explication f fáranfansiri {fáranfansirè}
expliquer fáranfànsin, ɲáafɔ, ɲáakàran, sífa, tafɔ́, ɲáasifɛ
exprès : faire exprès tɛ́wu
extraire súyitɛ
F – f, comme fabrication, fabriquer, face-à-face
fabrication f dáari {dáarè}
fabriquer dáa, laɲìɲa, lɛ́sɛ, séɲɛ
face-à-face tɛ́nkun
fâché (être) ɓírɛ, séetinɛ, mɔ́nɛ, dímiya, ŋáɲa, ŋáɲaya
facile dí, sɔ̀nɔma, tadíi
être facile nɔ̀ɔya
fagot m kìti {kìtéè}
faible fúyantɛ {fúyantɛ̀}
être faible jáasɛ
faiblement dóyidoyi
faim f kɔ̀mɔ {kɔ̀mɛ́ɛ̀}, kɔ́nkɔ {kɔ́nkɛ̀}, kɔ́ɔjɔ {kɔ́ɔjɛ̀}
faim f de viande mɛ̀ɛya {mɛ̀ɛyáà}
faînéant m bánfaru {bánfarè}
faire kɛ́, má, wáli
faire de son mieux wàkkílɛ
faire exprès tɛ́wu
faire face ɲáatigilɛn, télen, kúndi
faire mal dúmɛn, tatè
faire signe háylɛ, kánnabɔ
falloir : il faut que bɛ́, fó, kóyi, máa
famille f báarɛnma {báarɛnmà}, béngure {bɛ́ngurɛ̀}, bòlondá {bòlondáà}, bóndaa {bóndaà}, dénbaya {dénbayà}, fàmi, lúu {lúè}, gállɛ {gállɛ̀}
chef m de famille jɔ́ngallɛ {jɔ́ngallɛ̀}
fardeau m dòni {dònéè}
farine f fáarin {fáriɲɛ̀}
fatigué (être) kɔ̀ri
faucher wɔ̀rtɔ
faucille f wɔ̀rtɔ {wɔ̀rtɛ́ɛ̀}
faucon m sɛ̀gɛ́lɛ {sɛ̀gɛ́lɛ̀}
façon f nɔ́nɔ {nɔ́nɛ̀}, súfa {súfà}
félicité f hɛ́ɛra {hɛ́ɛrà}, sàháaba {sàháabà}
femme f mùsu {músè}
femme f pas mariée cúccuru {cúccurè}
femme f bien-aimée báata {báatà}
femme f de neveu káawu
femme f du neveu dáati
femme f en deuil pour son mari fùrɲatɔ́ {fùrɲatɔ́ɛ̀}
femme f enceinte búumatɔ {búumatɔɛ̀}
fendre fára, tatè, tè
fendu fɛrɛn {fɛ́rɛɲɛ̀}
fenêtre f fínɛtɛr {fínɛtɛrɛ̀, fínɛtrɛ̀}
fente f dùɲɛ {dùɲɛ́ɛ̀}
fer m nɛ̀gɛ {nɛ̀gɛ́ɛ̀}, sùlunɛ́gɛ {sùlunɛ́gɛ̀}
fer m à repasser fɛ́ɛru {fɛ́ɛruè}
fermement gbɛ̋n, ki̋i
fermer sóki, tágun
fermeture f éclair fɛ́rmɛtir {fɛ́rmɛtirɛ̀}
fertilisé (être) tòli
fesse f jùugbólo {jùugbólè}, júu {júè}
fête f jàma {jàmáà}, sáli {sálè}, swáare {swáarè}
fétiche m sánamu {sánamuè}
feu m táa {táà}
petit feu m gbɛ́ɛgbɛɛ {gbɛ́ɛgbɛɛ̀}
feuillage m fìtaarɛ {fìtáarɛ̀}
feuille f fíta {fítà}, yànba {yànbáà}
feuille f de patate tólofara {tólofarà}
fiable kélɗi
fiancée f jɔ́nba {jɔ́nbà}
ficelle f gáara {gáarà}, jùlu {jùléè}
fidèle (être) ɗɔ́ftɛ, kùmmasa
fidélité f ɗɔ́ftɔ {ɗɔ́ftɛ̀}
rester fidel à fíɓɛ
figue f tòro {tòréè}
fil m gáara {gáarà}
filer (tisser) wùrundu
filet m de pêche báajala {báajalà}, fìlijɔ́ɔ {fìlijɔ́ɛ̀}, jɔ̀ɔ {jɔ̀ɛ̂}
fille f dénmusu {dénmusè}; súnkutun {súnkutuɲɛ̀}
film m pɛ́sɛ {pɛ́sɛ̀}
fils m dén {déɲɛ̀}, dénkaye {dénkayè}
finalement háa
finir bán
fixer avec des clous gbàngban
flamme f táa {táà}
petite flamme f gbɛ́ɛgbɛɛ {gbɛ́ɛgbɛɛ̀}
flair m fɔ̀ɔfi {fɔ̀ɔféè}
flairer súnbu
flèche f bɛ̀ɲɛ {bɛ̀ɲɛ́ɛ̀}, dágan {dágaɲɛ̀}
fléchir fàga
fleur f féere {féerè}
fleuve m báa {báà}
flotter núnbɛ, wɔ̀yɔ
flûte f tánbin {tánbiɲɛ̀}
foi f díina {díinà}
foie m búɲa {búɲà}, hɛ́ɛrɛ {hɛ́ɛrɛ̀}
fois f dúlaa, kɛ̀ɲɲa {kɛ̀ɲɲáà}, kóo {kóè}
fonder sínkɛ, tínbɛ
fondre hɔ́nci, lɛ̀ɛ, yóosi, táayɛ
fonio m fóndo {fóndè}
fonio m préparé làtu {làtúè}
football m bàlɔnsú {bàlɔnsúè}
fou : devenir fou fàatiyá
force f fànga {fàngáà}, mírin {míriɲɛ̀}, dòolɛ {dɔ̀ɔlɛ́ɛ̀}
forêt f bɔ̀fɔ {bɔ̀fɛ́ɛ̀}, fìtaarɛ {fìtáarɛ̀}, túu {túè}
forge f fàn {fàɲɛ́ɛ̀}, tɔ́gɔ {tɔ́gɛ̀}
forgeron m dáarikɛɛlaa {dáarikɛɛlaà}, nùmu {nùméè}
fort belebele {bélebelè}, dɔɔlɛma {dɔ́ɔlɛmà}, kóobèn, gbɛ̋n
fort (pour le verbe kìti ‘attacher’) ki̋i
fosse f dìnka {dùnkáà}
fossoyeur m dìnkafáralaa {dìnkafáralaà}
fou m fàatɔ {fàatɔ́ɛ̀}
fouet m pɔ̀rɔkúntu {pɔ̀rɔkúntè}, pɔ̀rɔnátta {pɔ̀rɔnáttà}, sáwru {sáwrè}
foulard m jàla {jàláà}, kùnkíti {kùnkítè}, kùnnasíte {kùnnasítè}
foulard m porté par la fiancée pendant le mariage tíggarɛ {tíggarɛ̀}
foule f dúniya {dúniɲà}, jàma {jàmáà}, nbàtu {nbàtúè}
foumeau m sùlɔ {sùlɛ́ɛ̀}
four m fúur
fourchette f fùrsɛ́ti {fùsɛ́tè}
fourmi f dìndíla {dìndílà}, máɲan {máɲaɲɛ̀}, mɛ́nɛmɛnɛ {mɛ́nɛmɛnɛ̀}, sìnsíla {sìnsílà}, nɛ́nɛnɛnɛ {nɛ́nɛnɛnɛ̀}, ràddo {ràddóè}
fourneau m fúrnɔ {fúrnɛ̀}
fournir júggɛ
fourré m kɔ̀ɔtúu {kɔ̀ɔtúè}, fɔ̀yɔ́n {fɔ̀yɔ́ɲɛ̀}
foyer m fàn {fàɲɛ́ɛ̀} (atelier) (dans la forge)
fracturer tè
frais kutan {kútaɲɛ̀} (aliments)
franc m fáran {fáraɲɛ̀} (monnaie)
France f Fáransɛ̀
franchement sábù
francolin m càccarɔ {càccarɔ́ɛ̀}, wòlo {wòléè}
frapper bɔ̀nbɔ, gbàsi, kùdu, tínba
frapper les grains après la récolte fɛ́
frapper à la porte kɔ́nkɔn
frapper fort búlan
frère m aîné kɔ̀tɔ {kɔ̀tɛ́ɛ̀}
frère m cadet dɔ́gɔ {dɔ́gɛ̀}
frictionner mɔ̀ɔmɔ
fripon m bólomaɲagantɔ {bólomaɲagantɛ̀}
froid kima {kímà}
être froid kímaya
froid m kíma {kímà}
fromager m bàntan {bàntáɲɛ̀}
front m tíindɛ {tíindɛ̀}
frontière f dàn {dàɲɛ́ɛ̀}, nàanin {nàaníɲɛ̀}
frotter gbàsi, mamɔ̀ɔmɔ, mɔ̀ɔmɔ
frou-frou wósowoso (imite le frôlement)
froufrouter mɛ̀ɲɛmɛ́ɲɛ
fruit m dén {déɲɛ̀}
donner des fruits dén
fumée f sìisi {sìiséè}
fumer fíimɛ
fumier m jàɲɛ {jàɲɛ́ɛ̀}
funérailles f pl sàaya {sàayáà}
fuseau m yìnda {yìndáà}
fusil f fìnkáari {fìnkáarè}, màrifá {màrifáà}
fusil m chargé de poudre sóppanippa
tirer avec un fusil tíirɛ, fɛ́lli, fòyi
fusillade f fɛ́lliri {fɛ́llirè}, fòyíri {fòyírè}
futé kèwu
futur m ɲáa {ɲáà}
G – g, comme gagner, gale, galipette
gagner dans un jeu gáɲɛ
gagner de l’argent wáli
gagner sa vie bálu
gale f kàti {kàtéè}
galipette f yála {yálà}
garantie f séedeya {séedeyà}
garde f kántari {kántarè}
garder áynɛ, kántan, lamára, màra
ne pas garder pour qqn bɛ̀n
gardien m kántarikɛɛlaa {kántarikɛɛlaà}, kántarilaa {kántarilaà}, sóori {sóorè}
gargote f bári {bárè}
garçon m dénden {dénnɛɛ̀}, ndúguse {ndúgusè}, kàyi {kàyéè}
gaspiller tíɲa
gâteau m gàto
gâter tíɲa
gâter (se) tíɲa, tòli
gauche (main) mara {márà}
gêner sònja
génération f jàmáanu {jàmáanè}
genette f fìlfildu {fìlíldè}
génie m jínna {jínnà}
genou m kúngbɛlɛn {kúngbɛlɛɲɛ̀}
genre m de súgu {súgè}
gens pl dúniya {dúniɲà}
gentil tadíi
génuflexion f dárdɛ {dárdɛ̀}
gérer bìta
gerbe f kìti {kìtéè}
germe m fɛ́tɛn {fɛ́tɛɲɛ̀}
gésir ján
gifler tólogbàsi
gingembre m jùnja {jùnjáà}, ɲámaku {ɲámakuè}
glisser námaya
glorifier jáarɛ
goitre m fɔ̀ɔrɔ {fɔ̀ɔrɛ́ɛ̀}
gombo m náma {námà}, tàku {tàkúè}
gonds m pl kɔ̀rɛ́ɲɛ {kɔ̀rɛ́ɲɛ̀} (de porte)
gonfler fúnun, yìti
gorge f hɔ́nɔndɛrɛ {hɔ́nɔndɛrɛ̀}, kɔ́nɔndɔlu {kɔ́nɔndɔlè}
goûter métti
goutter síntɛ
gouvernement m gùwɛrnɛman
gouverner mànsayá, nɔ̀n
goyave f bìyákɛ {bìyákɛ̀}, gɔ̀yáabɛ {gɔ̀yáabɛ̀}
grâce à bàriki
grâce f dúba {dúbà}
grain m ábbɛrɛ {ábbɛrɛ̀}
donner des grains lasúlen
graine f de néré kɛ́nda {kɛ́ndà}
graisse f animal kɛ́n {kɛ́ɲɛ̀}
grand baa {báà}, belebele {bélebelè}, jɔ́ɔman (Dieu), kalaba, kòlo {kólè}, wálu {wálè}, yɛ̀nyɛ
être grand yáagɛ, yáagɛya
grandir kèwuya, kòliya, kòloya, yɛ̀lɛ
grand-mère f màama
grand-père m mànkay, bénba
gratitude f báriki {bárikè}
gratter maŋáɲa, mawɔ̀tɔ, ŋànsín, páyita, wɔ́tɔ
gratter (se) maŋáɲa, màŋásɛ, mawɔ̀tɔ, ŋáɲa
gravats m pl wɔ̀ngɔ́rɛ {wɔ̀ngɔ́rè}
grave fitina {fítinà}
gravier m kɔ́cci {kɔ́ccè}
gredin m wúccundu {wúccundè}
greffé (mangue) grɛ́filen {grɛ́fileɲɛ̀}
grenier m bòntón {bòntóɲɛ̀}, ságarɛ {ságarɛ̀}
grenouille f tòti {tòtéè}
grenouiller náafigiya
griffe f ŋànsín {ŋànsíɲɛ̀}
griffer fára, ŋànsín
griller yílan
griot m bɔ̀lɔn {bɔ̀lɔ́ɲɛ̀}, bɔ̀lɔnfɔ́ɔlaa {bɔ̀lɔnfɔ́ɔlaà}, jèli {jèléè}, ɲàmakála {ɲàmakálà}
gronder íidɛ
gros kiita {kíità}, kòlo {kólè}, kúnba {kúnbà}, bùlubúlu {bùlubúlè}
grossir búumaya, kòliya
grotte f fámmɛ {fámmɛ̀}
groupe m grúpu {grúpè}, kúruba {kúrubà}
groupe m de musique làppáya {làppáyà}
guérir kɛ́ndɛya, tawúli
guérir (se) ndíkkɛ
guérisseur m bìle {bìléè}, bìlekáabara {bìlekáabarà}
guerre f kɛ̀lɛ {kɛ̀lɛ́ɛ̀}, gɛ̀rɛ {gɛ̀rɛ́ɛ̀}
guerrier m gɛ̀rɛlikɛ́ɛlaa {gɛ̀rɛlikɛ́ɛlaà}, kɛ̀lɛkɛ́ɛlaa {kɛ̀lɛkɛ́ɛlaà}, sòofa {sòofáà}
guetter ɲòmorɛ́
gueux m bólokolon {bólokoloɲɛ̀}
guib m harnaché mìnan {mìnaɲɛ́ɛ̀}
Guinée f Làginɛ
H – h, comme habileté, habiller, habitant
habileté f nɔ̀ɔya {nɔ̀ɔyáà}
habiller (s’) ɓɔ́rni
s’habiller bien kìti
habitant m bóndaalakaa {bóndaalakaà}, káa {-káà}
habitant m du pays dùgurɛ́n {dùgurɛ́ɲɛ̀}
habiter hɔ́ɗi, jìgiya, lóosi, sìgi
habits m pl fàani {fàanéè}, fɛ́ɛtibɔ {fɛ́ɛtibɔɛ̀}
habituer (s’) déri
hache f tɛ̀gɛrɛ́ {tɛ̀gɛrɛ́ɛ̀}
petite hache pour tailler des jeunes pousses d’arbre jɛ́ndɛ {jɛ́ndɛ̀}
hajji m àláji
hamac m jɔ̀ɔ {jɔ̀ɛ̂}
hameçon m kìndólin {kìndoliɲɛ́ɛ̀}
harceler laɲíni
haricot m sɔ̀sɔ {sɔ̀sɛ́ɛ̀}
harmattan m cúraari {cúraarè}
harnais m sárin {sáriɲɛ̀}
harpe f bɔ̀lɔn {bɔ̀lɔ́ɲɛ̀}
hâter latɛ́riya
hausser kɔ́rta
haut jàn {jáɲɛ̀}, jɛnjɛma {jɛ̀njɛmáà}, yɛnyɛma {yɛ́nyɛmà}, yɛ̀nyɛ
devenir/être haut yènɲiya
héberger wɛ́rni, jìgiya
hélicoptère m ɛ̀liskoptɛ́r {ɛ̀liskoptɛ́rɛ̀}
henné m jàbi {jàbéè}
herbe f narcotique drɔ́gu
herbe f sólin {sóliɲɛ̀}, sɔ̀ɔrin {sɔ̀ɔríɲɛ̀}, bín {bíɲɛ̀}
hériter hɛ́ɛrɔrɛ
heure f lɛ́ɛru {lɛ́ɛrɛ̀}
heureux (être) jíɲɛ, sɛ́ɛwa, tadíya, gíɲɛ
heurter gbàsi
heurter (se) tùgu, tabɔ́
hier kúnùn
hippopotame m jíitɔminan {jíitɔminaɲɛ̀}, málin {máliɲɛ̀}
histoire f àfɛ́rɛ {àfɛ́rɛ̀}, pàrti {pàrtéè}, táarika {táarikà}
hivernage m sàma {sàmáà}, sɛ́ttɔ {sɛ́ttɔɛ̀}
hochet m láala {láalà}
homme m mɔ̀gɔ {mɔ̀gɛ́ɛ̀}, mɔ̀gɔndenfín {mɔ̀gɔninfíɲɛ̀}, kàyi {káyè}
homme m blanc pòrto {pòrtéè}, tìbáabu {tìbáabuè}
homonyme m (porteur du même nom) tɔ́gɔman {tɔ́gɔmaɲɛ̀}
honnête (être) télen
honneur m gbíliya {gbíliyà}, tɛ́dungal {tɛ́dungalɛ̀}
honorer gbíliya
honte (avoir) màliya, màlu, yóosi
honte : faire honte wírtɛ
hop ! càrakpi̋w, púrunpurunpurun
hôpital m làbutáani {làbutáanè}
horloge f mɔ̀ntɔ́rɔ {mɔ̀ntɔ́rɛ̀}
houe f kéri {kérè}
petite houe f sígiyan {sígiyaɲɛ̀}
houppe f (coiffure de femme) tùru {tùréè}
huile f túlu {túlè}
huit ságin {ságiɲɛ̀}
hutte f de berger bùgu {bùgéè}
hyène f kɔ̀nkɔtakólo {kɔ̀nkɔtakólè}, súluku {súlukè}
I – i, comme ici, idée, identique
ici níi, yàn
idée f fɛ̀ɛrɛ {fɛ̀ɛrɛ́ɛ̀}
identique kélen {kéleɲɛ̀}, kelenma {kélenmà}
igname m káppɛ {káppɛ̀}, kúu {kúè}, pɔ́tɛn {pɔ́tɛɲɛ̀}, pùrɛ {pùrɛ́ɛ̀}, wúsen {wúseɲɛ̀}
il a
il faut que bɛ́, fó, kóyi, máa
île f súururɛ {súururɛ̀}
illustration f mísal {mísalɛ̀}
ils anu
imaginer míri
imam m álmaami, ìmáamu {ìmáamuè}
imbécile m kɔ̀mɛ {kɔ̀mɛ́ɛ̀}
imiter ladègen, ɲáamala
immédiatement ɲɔ́ninɲɔ
implanter (s’) níiɲa
implorer madíya, síntirɛ, tára
impoli ɲáakɔ̀kɔ́ta
important kòlo {kólè}
être important kélɗi, múnanfan
imposer wáttɛ
impossible : il est impossible de wánayɛ
impôt m fàríla {fàrílà}, ìttu {ìttúè}, sàgállɛ {sàgállɛ̀}
inaugurer údditɛ
incendie m bìntári {bìntárè}
incirconcis m bìlakóro {bìlakórè}
inciter nàati
incliner (s’) yɛ́ngɛ
indicateur m máandɛ {máandɛ̀}
indication f séedeya {séedeyà}
indigo m gàra {gàráà}
indiscret m náafigi {náafigè}
indiscrétion f náafigiya {náafigiyà}
infliger bìla
information f dántɛgɛ {dántɛgɛ̀}
demander des informations fɔ́
infraction f kèwuya {kɛ̀wuyáà}
inquiéter (s’) áanɛ, ánndɛ, hámmi, máapɛ
inquiétude f jùsusáa {jùsusáà}
insérer (s’) dɛ́ndɛ
instrument m de travail pyúnden {pyúnnɛ̀}, úti {útè}, wálifɛn {wálifɛɲɛ̀}
instrument m de musique tólonfɛn {tólonfɛɲɛ̀}
espèce d’instrument de musique : bàta {bàtáà}, fɔ́ɔrɔfɛn {fɔ́ɔrɔfɛɲɛ̀}
insuffisant (être) dɔ́gɔya
insulte f pɔ̀rɔntá {pɔ̀rɔntáà}
insulter lafɛ́, nàani
intellectuel m téllitɛlaa {téllitɛlaà}
intelligence f hàkkíli {hàkkílè}
intense belebele {bélebelè}
intention : avoir l’intention ánniyɛ
intérêt m múnanfan { múnanfaɲɛ̀}, nàfa {nàfáà}
intérieur m búu {búè}
mettre à l’intérieur túnbɛ
intermédiaire m sábu {sábuè}
interroger ɲìninká
interrompre bóloka, latɛ̀gɛ
intervenir bìla
intestins m pl tɛ́tɛki {tɛ́tɛkè}
intrigant m náafigi {náafigè}
intriguer náafigiya
inutilement káa
inviter ɛ́nfitɛ
isolément dànma
J – j, comme jaloux, jambe, jatte
jaloux m kɔ́nnantɛ {kɔ́nnantɛ̀}
jambe f gbɛ̀lɛ́n {gbɛ̀lɛ́ɲɛ̀}, dɛ̀nsɛ {dɛ̀nsɛ́ɛ̀}, kèn {kèɲɛ́ɛ̀}
jatte f pàráasi {pàráasè}
jaune nɛtɛlama {nɛ́tɛlamà}, púuta {púutà}
javelot m làbbɔ́ɔru {làbbɔ́ɔrè}
je n
jeter cùrunkan, fòyi, labón, lafíli, bón
jeter (se) gbán
jeter en éparpillant sárin
jeter un coup d’œil ɲáalakalan
jeu m tólon {tóloɲɛ̀}
jeu m de dames dáamu {dáamuè}
jeu m du loup gbɛ́llɔgbɛllɔ
jeudi m àlkámisa {àlkámisà}
jeune et vigoureux kámarɛn {kámarɛɲɛ̀}
jeune homme dénden {dénnɛɛ̀}, ndúguse {ndúgusè}, kámarɛn {kámarɛɲɛ̀}
jeûner sún
joie f hàttagbúra {hàttagbúrà}, ɲáaɲaa {ɲáaɲaà}, sɛ́ɛwaya {sɛ́ɛwayà}
joli kéeɲin {kéeɲiɲɛ̀}
joue f gbán {gbáɲɛ̀}, kènke {kènkéè}
jouer súye, tólon
jouer au jeu du loup gbɛ́llɔn
jouet m tólonfɛn, tólon {tóloɲɛ̀}
joug m sùulɔ́gɔ {sùulɔ́gɛ̀}
jour m lún {lùɲɛ́ɛ̀}, tèle {télè}
clair m du jour bánta {bántà}
passer la journée tèlen
jour m férié sàllun {sálluɲɛ̀}
joyau m cúdaarɛ {cúdaarɛ̀}
jugement m kíiti {kíitè}
juger kíiti, ɲáawɛ
jumeau m fɛ́rɛn {fɛ́rɛɲɛ̀}, nbɔ́ɔ {nbɔ́ɛ̀}, syùtádɛ {syùtádɛ̀}
jument f sòo {sòéè}
jupe f sípɔn {sípɔɲɛ̀}
jurer sɛ́ɛla
jus m síi {séè}
jusqu’à háa
juste kɛ́ndɛ {kɛ́ndɛ̀}
juste (seulement) pɛ̋t, téru
justice f sáriya {sáriyà}
K – k, comme Kakabé, karité, kilomètre
Kakabé m álmaamiyakaa {álmaamiyakaà} yɔ̀nkáyi {yɔ̀nkáyè},kákkabɛ {kákkabɛ̀}
la langue kakabé m yɔ̀nkúlè
pays des Kakabés álmaamiya {álmaamiyà}
karité m káara {káarà}
kilomètre m kílo
kinkéliba m kànkalibá {kànkalibáà}
Kissi m kísi
Kourou-Maninka m kúrumaninka {kúrumaninkà}, kúru
kpelle m gbɛ̀rsɛ {gbɛ̀rsɛ́ɛ̀}
L – l, comme là, là-bas, labourer
là ɲɔ́ɔ, ɲɔ́ɔndɛtɔ
là-bas káa, ɲɔ́ɔndɛtɔ, pàn
labourer (le champ) wɔ́tɔ
lâcher bóloka, fúlen
laid bɔ̀nɔ, bɔnɔma {bɔ́nɔmà}
laisser bóloka, tó
laisser derrière soi tànbi
laisser faire dí, tó
lait m nɔ́nɔ {nɔ́nɛ̀}
lame f d’une hache sóɲɛ {sóɲɛ̀}
lamentation f sɔ́ɔrɔ {sɔ́ɔrɛ̀}
lampe f lámpu {lámpuè}
lance f làbbɔ́ɔru {làbbɔ́ɔrè}
lance-pierre m lànsɛ {lànsɛ́ɛ̀}, làspɛ́rɛ {làspɛ́rɛ̀}, pɔ̀rɔ {pɔ̀rɛ́ɛ̀}
lancer lafíli
langouste f sònsón {sònsóɲɛ̀}
langue f kán {káɲɛ̀}, kúlu {kúlè}, kúma {kúmà}
langue f (anat.) nɛ́n {nɛ́ɲɛ̀}
larmes f pl ɲáajii {ɲáajeè}
laver kò
laver avec une éponge yírigɛ
lécher métti
léger háyfɛnden
être léger fɛ́ɛya, háyfɛ
lentement dóyi, dóndèn-dóndèn
léopard m kólo {kólè}
lèpre f kùna {kùnáà}
lequel ? ɲùman
lettre f lɛ́tɛrɛ {lɛ́tɛrè}
lever kɔ́rta, layɛ̀lɛ, náaɗɛ
lever (se) wúli, yɛ̀lɛ
lever (se) rapidement bára
lever (se) tôt sòri
lever (partie du corps) tóoni
lézard m mùluku {mùlukéè}, nbása {nbásà}
leçon f kàran {kàráɲɛ̀}
liane f nɔ́nbɔ {nɔ́nbɛ̀}
libellule f jíikanka {jíikankà}
lier kìti, náran, ràbbɛ
lier les pieds d’une vache tóngi
lièvre m sánden {sánnɛ̀}, sàrindén {sàrinnɛ́ɛ̀}
ligne f de pêche kɛ́rɛn {kɛ́rɛɲɛ̀}, ndólin {ndóliɲɛ̀}
lignée f bòlondá {bòlondáà}
limite f dàn {dàɲɛ́ɛ̀}
limiter (se) à dàn
linceul m kàsa {kàsáà}
lion m jàta {jàtáà}, pyón {pyóɲɛ̀}
liquide putaputa {pútaputà}
lire kàran
lisse (être) námaya, néwu
lit m gbèngbi {gbèngbéè}, láafɛn {láafɛɲɛ̀}
livre m búku {búkè}, líwuru {líwurè}
livrer dòni, júggɛ
local m dùgurɛ́n {dùgurɛ́ɲɛ̀}
locuste m tɔ̀n {tɔ̀ɲɛ́ɛ̀}
loger hɔ́ɗi, lóze
loger des visiteurs lóosi, wɛ́rni
loi f sáriya {sáriyà}
loin jàn {jáɲɛ̀}, yànfa
long yɛnyɛma {yɛ́nyɛmà}, jàn {jáɲɛ̀}, jɛ̀njɛya, yáagɛ, jànjaya
devenir/être long yènɲiya
longtemps báakɛ, kóobèn, háa
lot m háɓɓɛrɛ {háɓɓɛrɛ̀}
louche f kàlamá {kàlamáà}, kùdu {kùdéè}
louer jáarɛ, wákkɛ
lourd gbíli {gbílè}
devenir/être lourd gbíliya
luire jàlbɛ
luisant (couleur) gbɛ́ɛ {gbɛ́ɛ̀}
lumière f dáygu {dáyguè}, gbɛ́ɛgbɛɛ {gbɛ́ɛgbɛɛ̀}
lumière f du soleil kɛ́ɲɛ {kɛ́ɲɛ̀}
l’un l’autre ɲɔ́gɔn
lundi m tɛ̀nɛn
lune f káru {kárè}
lunettes f pl líneti {línetè}, wɛ́ɛru {wɛ́ɛrè}
lutte f gɛ̀rɛ {gɛ̀rɛ́ɛ̀}
luxé (être) múgu
M – m, comme macher, machette, machin
macher ɲími
machette f kínpa {kínpà}, kùrukɛ́lɛn {kùrukɛ́lɛɲɛ̀}
machin fínkɛ
machine f màsin {màsíɲɛ̀}
madame f màdan {màdáɲɛ̀}
madrasa f mádarasa {mádarasà}
magie f de marabout sérru {sérruè}
magouiller náafigiya
magouilleur m náafigi {náafigè}
maigre mɛ́sɛ, mɛ́sɛn {mɛ́sɛɲɛ̀}
maigrir bára, gbɛ̀tɛn, mɛ́sɛya
main f bólo {bólè}
main f (resp.) kɔ̀ɲɔ {kɔ̀ɲɛ́ɛ̀}sɔ̀ɔkɛ {sɔ̀ɔkɛ́ɛ̀}
maintenant bìiɲáatɔ̀, kɔ̀tɛ́ɛ̀, níi, yànkáa
mais àdún, ɓá, ɓánɔn, hári, kɔ̀nɔ, nɔn, táwi, táyi
maïs m káaba {káabà}
maison f bón {bóɲɛ̀}, bóndaa {bóndaà}
maître m kàramɔ́kɔ {kàramɔ́kɛ̀}, tìgi {tígè}
mal kɔ́rɔn {kɔ́rɔɲɛ̀}
mal m dúmɛ {dúmɛ̀}, ɛ́lla {ɛ́llà}, júguya {júguyà}, kɔ́rɔya {kɔ́rɔyà}
faire du mal dúmɛn, tatè
malade gbàndi {gbándè}
être malade gbàndi, gbàndiyá
malade m gbàndibagatɔ́ {gbàndibagatɔ́ɛ̀}
malade ayant un goitre fɔ̀ɔrɔtɔ́ {fɔ̀ɔrɔtɛ́ɛ̀}
maladie f gbàndiyá {gbàndíyà}, kìtayá {kìtayáà}
espèces de maladies : fúurɛlabɛ {fúurɛlabɛ̀}, lùɛ {lùɛ́ɛ̀}, nɔ̀ɔrɔ {nɔ̀ɔrɛ́ɛ̀}
malédiction f dánka {dánkà}
malgré fí
malheur m káta {kátà}
malin kèwu
être malin kèwuya
Malinké m máninka {máninkà}
malle f en métal kànkíran {kànkíraɲɛ̀}
malpoli (être) lagbɔ́ɔya
manche f fála {fálà}, kàla {kàláà}
manger dámu, ɲími
manger (resp.) kɔ́ni
manger quand la nuit tombe pendant le Ramadan sùguli
manger à sa faim fá
donner à manger lónginɛ
mangue f mángo {mángoè}
manguier m mángojuu {mángojuè}
manière f ɲáa {ɲáà}
Maninka m máninka {̀máninkà}
manioc m bàntára {bàntárà}
manioc m pilé fáriɲa {fáriɲà}
manipuler bìta
manque f táɲa {táɲà}
manquer l’occasion fó, mánkɛ
mante f religieuse állalasoo {állalasoè}
marabout m kàramɔ́kɔ {kàramɔ́kɛ̀}
marâtre f nándèn, sìna {sìnáà}
marchand m jùla {jùláà}
marché m (quotidien) lúumɔ {lúumɛ̀}, kɔ̀ɔkɔ {kɔ̀ɔkɛ́ɛ̀}, máakiti {máakitè}
marché m (hebdomadaire) lɔ́kɔ {lɔ́kɛ̀}
marcher tágaman
marcher à quatre pattes (bébé) ŋúnuman
marcher lentement sɛ́nkɛtɛn
marcher sur tɛ́n
marcher sur la pointe des pieds ɲɛ̀gi, ɲɛ́nti
mardi m tàláata {tàláatà}
marécage m dúnki {dúnkè}
marelle f (jeu) sàtɔ {sàtɔ́ɛ̀}
margouillat m gbásakerengbɛ {gbásakerengbɛ̀}
mari m jígabaga {jígabagà}, kàyi {káyè}
mari m de la nièce dáati
mariage m fútu {fútè}, jɔ́nbajiga {jɔ́nbajigà}, jɔ́nbaya {jɔ́nbayà}
mariage m heureux jìgári {jìgárè}
marier tà, tíggɛ
pas mariée jantilimaanɛ {jántilimaanɛ̀}
marmite f dàga {dàgáà}
mars m máaras {máarasɛ̀}
mascara m kále {kálè}
masque m sánamu {sánamuè}
matelas m de paille bùtu {bùtéè}
matériel m wálifɛn {wálifɛɲɛ̀}
matin m sàgu {sàgúè}, sàguma, wàllua {wàllúà}
maudire dánka
maudit m dánkatɔ {dánkatɔɛ̀}
mauvais kɔ́rɔn {kɔ́rɔɲɛ̀}
maçon m bóndaalaa {bóndaalaà}
méchanceté f kɔ́rɔya {kɔ́rɔyà}
méchant ŋaɲama {ŋáɲamà}
méchant m jágumantɔ {jágumantɛ̀}, júgu {júgè}
mécontent (être) mɔ́nɛ, yò
médecin m dòftóru {dòftórè}, mɔ̀gɔdandannáa {mɔ̀gɔdandannáà}
médersa f mádarasa {mádarasà}
médiateur m sábu {sábuè}
médicament m bási {básè}
médire de qqn makúma
mégère f jídira {jídirà}
meilleur (être) fìsa, fìsaya
mélanger bàsan, fòrofára, jíllɛ, lakàfu, latàran, sógin
mélanger avec de l’eau sógin
mêler dans un danger, problème yɔ́lli
même (emphase) fó, háyi
même (pareil) kelenma {kélenmà}, ɲɔ̀gɔn, tígi, kélen {kéleɲɛ̀}
le même súfa {súfà}
mémoriser máanditɛ
mendiant m bólokolon {bólokoloɲɛ̀}
mendiant m mísikina {mísikinà}, táralikɛɛlaa {táralikɛɛlà}
mensonge f fòniyá {fòniyáà}, fòniyafɔ́ɔ {fɔ̀niyafɔ́ɛ̀}
menteur fàni, fòni
menteur m fòniyafɔ́ɔlaa {fòniyafɔ́ɔlaà}
menton m wɔ̀kkúdu {wɔ̀kkúdè}
menuiserie f mínizeya {mínizeyà}
menuisier m mínizyɛ {mínizyɛ̀}
mépriser yò
mer f báaru {báarè}
merci ! bárika
merci ! níwale
mercredi m àlárba {àlárbà}
mère f kìna {kìnáà}, nɛ̀ɛnɛ, tìgi {tígè}
mère-nourrice f dénbatɔ {dénbatɔɛ̀}
mériter gásɛ
mésaventure f káta {kátà}
mesquinerie f náafigiya {náafigiyà}
messager kíilaya {kíilayà}
mesure f jàatɛ́ya {jàatɛ́yà}, sìgi {sìgéè}, bɛ̀rɛ {bɛ̀rɛ́ɛ̀}, ɲáa {ɲáà}
mesurer éɓɓi, súman
métal m nɛ̀gɛ {nɛ̀gɛ́ɛ̀}
partie f métallique mɛ́lɛn {mɛ́lɛɲɛ̀}
métamorphoser yɛ̀lɛmán
métier m mètye {mètyéè}
mètre m mɛ́ɛtɛr {mɛ́ɛtɛrɛ̀}
mettre dèfi, lá
mettre (vêtement, chaussures, accessoires) bìla, wáttɛ
mettre à part lamára
mettre bas (animaux) wécci, wòlo
mettre en haut yɔ̀ngi
mettre en travers kànkan
mettre par terre cíkkɛ, dɛ́ppi
mettre (se) d’accord sur qqch háldɛ
meugler ɲúɲɛ, dí, húunɛ, ɔ́ɔli
midi m mìdi {mìdéè}, tèle {télè}
miel m kúmu {kúmè}
Mikiforé m mìkifɔ́ɔrɛ {mìkifɔ́ɔrɛ̀}
mil m kènte {kèntéè}
milieu m fɛ́ɛ {fɛ́ɛ̀}
être au milieu túnbɛ
militaire m mílitɛr {mílitɛrɛ̀}
mille wáa, wúlu
mille-pattes m káatatalu {káatatalè}
million m míliyɔn {míliyɔɲɛ̀}
mine f dàman {dàmáɲɛ̀}
minerai m bàngu {bànúè}
minerai m de fer táanɛgɛkuru {táanɛgɛkurè}
minibus m kárɲasi {kárɲasè}
minuscule bútubutu
minute f míniti {mínitè}
miroir m dúbalɛn {dúbalɛɲɛ̀}, ndáarogalu {ndáarogalè}, ɲáalankaru {ɲáalankarè}
moelle f nbúsu {nbúsè}
moi n
mois m káru {kárè}
moissonner kà
moitié f fɛ̀kkɛ́rɛ {fɛ̀ccɛ́rɛ̀}, tála {tálà}
mollet m dɛ̀nsɛ {dɛ̀nsɛ́ɛ̀}
monde m áduna {àdunáà}, dúniya {dúniɲà}, dúniya {dúniɲà}, jàma {jàmáà}
tout le monde kála
monnaie f sénse {sénsè}, tánka {tánkà}
monsieur m (forme d’adresse à un homme âgé) kɛ̀ɛ {kɛ́ɛ̀}
montagne f kɔ̀nkɔ {kɔ̀nkɛ́ɛ̀}
monter yɛ̀lɛ
montre f mɔ̀ntɔ́rɔ {mɔ̀ntɔ́rɛ̀}
montrer hɔ́lli, yìta
moquer (se) jɔ́kki, majɛ́lɛ, mánɛ̀ɛnɛ
morale f (conte, histoire) sɔ́ɓɓundu {sɔ́ɓɓundè}
morceau m kúntu {kúntè}
mordre kín
mort f sàaya {sàayáà}
mortier m (récipient) kòlon {kòlóɲɛ̀}
morve f sàasa {sàasáà}
mosquée f jáamiye {jáamin}, júlirdɛ {júlirdɛ̀}
mot m kúma {kúmà}
moto f móto {mótè}
motocyclette f mɔ́bilɛti {mɔ́bilɛtè}
mou nɛ́nbelen
devenir/être mou ɲígin, nùngu, ɲɛ́nbelɛya
mouche f síisa {síisà}
mouche f tsé-tsé lɔ́llɛ {lɔ́llɛ̀}, yɔ́lɔ {yɔ́lɛ̀}
moucheron m síkkɛ {síkkɛ̀}
mouiller (se) kíma, ɲígin
mourir bán, fàga, latànbi
venir de mourir tímmɛ
moustache f súnsunkɔ {súnsunkɛ̀}
moustache f d’une écrevisse sònsonbína {sònsonbínà}
moustiquaire f sánkɛ {sánkɛ̀}
moustique m sɔ̀nsɔ́li {sɔ̀nsɔ́lè}
mouton m sàagajígin {sàagajígiɲɛ̀}, sàaga {sàagáà}
moyen m fɛ̀ɛrɛ {fɛ̀ɛrɛ́ɛ̀}, sábu {sábuè}, sìi {sèê}
mucus m sàasa {sàasáà}
muet m nbɔ̀bɔ {nbɔ̀bɛ́ɛ̀}
devenir/être muet nbɔ̀bɔya
muezzin m sálli
mugir ɲúɲɛ
multicolore kúrumanɛ {kúrumanɛ̀}
être multicolore jíllɛ
multitude f de personnes nbàtu {nbàtúè}
mur m jínbali {jínbalè}, míiri {míirè}
mûr mɔɔ {mɔ́ɛ̀}
pas mûr bɛ́ggurubaggɛ {bɛ́ggurubaggɛ̀}, kɛ́ndɛ {kɛ́ndɛ̀}, poosi {póosè}
mûrir kɔ́kɔ, mɔ́
mûrir (céréals) lasúlen
mûrir pas sur l’arbre úufɛ
musaraigne f sɛ̀bɛɲína {sɛ̀bɛɲínà}
musique f kúlu {kúlè}, mísikke {mísikkè}
musulman m mísilimi {mísilimè}
N – n, comme nageoire, nager, nageur
nageoire f jági {jágè}
nager búnban, fùbbɛ, gbùgbási
nageur m fùbbɛláa {fùbbɛláà}
narine f súnpɔrɔnta {súnpɔrɔntà}, súnwo {súnwoè}
nasse f pour la pêche kúdukuduma {kúdukudumà} sólogo {sólogè}
nationalité f sìi {sèê}
natte f wáata {wáatà}
natte f pour sécher le maïs, le manioc etc. sɛ́kkɔ {sɛ́kkɔɛ̀}
né (être) kúnɛn, sɔ̀tɔ
ne pas être béle, máa
ne pas pas avoir fait depuis longtemps fàama
ne… pas tée
nébulosité f dúulɛ {dúulɛ̀}
nécessaire : il est nécessaire bɛ́, fó, kóyi, máa
négliger dɛ́refi
néré m nɛ̀tɛ {nɛ̀tɛ́ɛ̀}
graine f de néré kɛ́nda {kɛ́ndà}
n’est-ce pas ? kòní, nɛ́ɛ̀
nettoyer lánfan, kò
neuf kɔ̀nɔntɔ
neveu m maternel káawu
nez m sún {súɲɛ̀}
ne… pas béle, máa
nid m ɲàga {ɲàgáà}
n’importe comment ɲáawőoɲaa
n’importe quel nɔ́nɔ {nɔ́nɛ̀}, nɔnɔma {nɔ́nɔmà}, wő
n’importe quoi fɛ̋nfɛ́n, ɔ́ya
niveau m káɲɲa {káɲɲà}, jàatɛ́ya {jàatɛ́yà}
niveler fɔ́ndindirɛ
noir fin {fíɲɛ̀}
noircir fín
nom m tɔ́gɔ {tɔ́gɛ̀}
nom m de clan kɔ́ntɔri {kɔ́ntɔrè}, jànbu {jànbúè}
nombre m jàtɛ {jàtɛ́ɛ̀}
nombreux síya, sìyaman {síyamaɲɛ̀}
être nombreux síya, síyaya, wára
nombril m bàta {bàtáà}
nommer fɔ́, ko
non wòwóyɛ̀
nœud m kùdu {kùdéè}
nouer fíɓɛ
noumou m nùmu {nùméè}
nourrir labálu
nourrir (se) bálu
nourriture f bálu {báluè}, dámuri{dámurè}, kíni {kínè}
nous ma, mo
nous et vous ómà
nouveau nàma {námà}, kutan {kútaɲɛ̀}
nouveau-né m bɔ̀ɔbɔ {nɛ̀ɛnɛbɔ́ɔbɛ̀}
nouvelles f pl dántɛgɛ {dántɛgɛ̀}, kála {kálà}
bonnes nouvelles f pl mɔ̀ƴƴɛ́rɛ {mɔ̀ƴƴɛ́rɛ̀}
nouvelle mariée f jɔ́nba {jɔ́nbà}
noyau kólo {kólè}
noyer sù
noyer (se) sù, yɔ́ɔli, ùntɛ
nu bálimati
nuage m cúddi {cúddè}, dúulɛ {dúulɛ̀}
nuit f pìnpi {pìnpéè}, súu {súè}
passer la nuit kì
nul m fúufàfúu {fúufàfúè}
nuque f kánkɔɔna {kánkɔɔnà}
O – o, comme obéir, obéissance, objet
obéir gbíliya, bàtu
être obéissant ɗɔ́ftɛ, sɔ̀n
obéissance f ɗɔ́ftɔ {ɗɔ́ftɛ̀}, gbàa {gbàâ}
obéissantе tóllandi {tóllandè}
objet m fɛ́n {fɛ́ɲɛ̀}, kóo {kóè}
objet m en plastique pɔ̀ɔrɛ {pɔ̀ɔrɛ́ɛ̀}
objet m magique sánamu {sánamuè}
obligation f dúwa
obligé (être) bɛ̀n, kán
obscurité f dìbi {dìbéè}, pìnpi {pìnpéè}
observer máandɛ, mafɛ́lɛ
obstiné gbɛ̀lɛyá
obtenir sɔ̀tɔ
obtenir avec des efforts masɔ̀tɔ
ne pas obtenir fɔ́
occupation f màako {màakóè}
occuper (s’) hínnɛ, jíndɛ, dɛ́bruyɛ
odeur f fɔ̀ɔfi {fɔ̀ɔféè}, kúɲɛ {kúɲɛ̀}
offense f pɔ̀rɔntá {pɔ̀rɔntáà}
offenser bìla, nàani
oignon m jàba {jàbáà}
œil m ɲáa {ɲáà}
œil m (resp.) kɔ́lɔnga {kɔ́lɔngà}
oiseau m kònde {kòndéè}
espèces d’oiseaux : àljánna {àljánnà}, béntere {bénterè}, bɔ̀ɛdɛ {bɔ̀ɛdɛ́ɛ̀}, jíidiìsá {jíidiìsáà}, kútukutu {kútukutè}, làgi {làgéè}, njùn {njùɲɛ́ɛ̀}, tànbádufa {tànbádufà}, wɔ́ntɛrɛ {wɔ́ntɛrɛ̀}
oisif m bánfaru {bánfarè}
être oisif bánfaruya
oisiveté f bánfaruya {bánfaruyà}
ombre f dúlen {dúleɲɛ̀}
omettre tànbi
on (pronom générique) i, mɔ̀gɔ {mɔ̀gɛ́ɛ̀}
oncle m paternel aîné báakinaman, bàanba
oncle m paternel cadet báppa, fàandén
oncle m maternel káawu
ongle m ŋànsín {ŋànsíɲɛ̀}, sɔ̀ɔrin {sɔ̀ɔríɲɛ̀}
opiniâtre gbɛ̀lɛyá
opposer (s’) à lagbɛ̀lɛya
or m káɲɲɛ {káɲɲɛ̀}, sánu {sánuè}
orage m fìgifígi {fìgifígè}
orange f lɛ̀ɛmúnɛ {lɛ̀ɛmúnɛ̀}
ordonner nɛ́wuni
ordre m kúmandɛman {kúmandɛmaɲɛ̀}
oreille f tólo {tólè}
oreiller m bùutu {bùutéè}
orphelin m áliyatiima {áliyatiimà}
orteil m kènkóndin {kènkóndiɲɛ̀}
oryctérope m kìnpa {kìnpáà}
os m kólo {kólè}
oser súusɛ
ou háa, káa, máa
où káamìn, kómìn,
oublier námaya, ɲìnan
ne pas oublier jàntɔ
œuf m kíli {kílè}
oui ǎáà, ɛ̌ɛ́yì, féw, hǐíì, hɔ́ɔn, m̌ḿm̀
oui ? nàa
oustad m ústas {ústasɛ̀}
outil m pyúnden, úti {útè}
outil m (pour creuser un trou dans la terre) sònbɛ {sònbɛ́ɛ̀}
ouvrier m báaraden {báaradeɲɛ̀}, wálikɛɛlaa {wálikɛɛlaà}, wálimaalaa {wálimaalaà}
ouvrir láka, údditɛ
ouvrir une brèche yánsan
P – p, comme pagne, paille, pain
pagne f bági {bágè}, fárta {fártà}
paille f bín {bíɲɛ̀}
pain m bìrɛ́ɛdi {bìrɛ́ɛdè}
paître kántan
paix f jámu {jámuè}
palanquin m mákɛr {màkɛ́rɛ̀}
palmier m à huile túgujuu {túgujuè}, tɛ̀n {tɛ̀ɲɛ́ɛ}
palmier (espèce de) bàlin {bàlíɲɛ̀}
palmier-dattier m támaru {támaruè}
paludisme m dénbaanɛ {dénbaanɛ̀}
pamplemousse m pánpulumusu {pánpulumusè}
pangolin m kɔ̀nsɔkánsa {kɔ̀nsɔkánsà}
panier m dɛ̀bɛ {dɛ̀bɛ́ɛ̀}, gbàsaká {gbàsakáà}, sànkatán {sànkatáɲɛ̀}, sáŋasaŋa {sáŋasaŋà}
panne : tomber en panne páanɛ
pantalon m fɔ́yɔndɛ {fɔ́yɔndɛ̀}, kùrti {kùrtéè}, pàntalɔ́n {pàntalɔ́ɲɛ̀}, kùrsu {kùrséè}
pantalon large, porté par les griots báraya {bárayà}
panthère f kɔ̀nkɔtaɲáari {kɔ̀nkɔtɔɲáarè}
pantoufles f pl pɛ́ttu {pɛ́ttuè}
papaye f gbéli {gbélè}
papier m káydi {káydè}
paquet m háɓɓɛrɛ {háɓɓɛrɛ̀}
par exemple wàna
par rapport à kò
paradis m àljánna {àljánnà}
paralytique m námata {námatà}
parapluie m wáadɔ {wáadɔɛ̀}
parasite m búrutu {búrutè}, jàla {jàláà}
parasol m wáadɔ {wáadɔɛ̀}
parce que bàní, ɓáyri, fí, fìná, hári, kɔ̀fí, pàsé, sàbuná
parcelle f à cultiver fàra, sɛ̀nɛ {sɛ̀nɛ́ɛ̀}, sɛ́ppure {sɛ́ppurè}
par-dessus làka
pardon : demander pardon fàmmájigi, túubi
pardonner díɲɲɛ, mùɲu, yàafɛ
pareil m súgu {súgè}
parent m consaguin báarɛn {báarɛɲɛ̀}
parent m fàmi, kìna {kìnáàn}, tìgi {tígè}
être parent dénbaya
parent m de côté de la femme fùtu {fùtéè}
parenté f de plaisanterie sànakuyá {sànakuyáà}
parer tabɛ̀n
parer (se) kìti
paresse f bánfaruya {bánfaruyà}
avoir la paresse sálaya
parfaitement téru
parfois kɛ̀nɛ́n, sáayisaayi
parfumer úurɛ
parler kúma, yɛ́wuti, tafɔ́
parler (resp.) kóngi, sàránɛ
parler en privé gùndɔ
parler fort sɔ́nkɔ
parmi ɛ̀ndɛ́rɛ, tɛ́ɛ̀ma
parole f dáa {dáà}, kúlu {kúlè}, kúma {kúmà}
parole f (resp.) sàránɛ {sàránɛ̀}, kóngol {kóngolè}
partager fàtan, tálan
partie f jáɓali {jáɓalè}, sìgidúla {sìgidúlà}, náa {náà}
partie f métallique mɛ́lɛn {mɛ́lɛɲɛ̀}
partir bɔ́, fókkitɛ, kíilaya, má, tága, wà
partout kánkawőokánkan, ɲáawőoɲaa
pas du tout sìnáa
passager m páasaasɛ {páasaasɛ̀}
passé : dans le passé hári, nùn
être dans le passé tɛ̀rɛn
passer tànbi
se passer de má, tànbi
passer la journée tèlen
passer la nuit kì
passer la nuit à parler sùmun
patate f douce pùtɛ́ɛtɛ {pùtɛ́ɛtɛ̀}
pâte f d’arachide pɔ̀lɔ {pɔ̀lɛ́ɛ̀}
pâte f de riz dɛ̀gɛ {dɛ̀gɛ́ɛ̀}
patron m kùntígi {kùntígè}, ɲáatasoo {ɲáatasoè}, ɲáatɔbaga {ɲáatɔbagà}, fúla {fúlà}, pàtrɔ́n {pàtrɔ́ɲɛ̀}, sɛ́fu
patte f (d’un animal) kèn {kèɲɛ́ɛ̀}
paume f nɛ́wrɛ {nɛ́wrɛ̀}
pauvre tɔ́rɔbagatɔ {tɔ́rɔbagatɔɛ̀}, bólokolon {bólokoloɲɛ̀}, mísikina {mísikinà}
être pauvre wáasɛ
pauvreté f fɛ́ntaɲa {fɛ́ntaɲà}
payer sáara, yɔ́gɔ
pays m dùgu {dùgéè}, fàna {fànáà}, jàmaná {jàmánà}
peau f gbòlo {gbòléè}
péché m hákkɛ {hákkɛ̀}
pêcher yúnge
pêcheur m yɛ́gɛbitalaa {yɛ́gɛbitalaà}
peigne m pɛ́ɛɲi {pɛ́ɛɲè}, sántin {sántiɲɛ̀}
peindre pɛ́nti
peine f sɔ̀gɔ́rɔ {sɔ̀gɔ́rɛ̀}
peinture f pɛ́ntirɛ {pɛ́ntirɛ̀}
pèlerin m àláji
pèlerine f hájja {hájjà}
pelle f pɛ́ɛlu {pɛ́ɛlè}
pelle f mécanique línga {língà}
pelure f fóron {fóroɲɛ̀}
pencher yɛ́ngɛ
pencher (se) bùgu, yɛ́ngɛ, yɛ́ngɛ
pendant que búutɔ̀ {búutɛ̀}, dúla {dúlà}, nɛ́ɛ, ɲɔ́ɔ, ɛ̀ndɛ́rɛ, háa, tùmanin
pénétrer dɛ́ndɛ
pénis m fɔ́ɲɔ {fɔ́ɲɛ̀}, fɔ́tɔ {fɔ́tɛ̀}, kùrti {kùrtéè}
penser mìjɛ,míri, jàntɔ
percer sɔ̀gɔ, láncan
perdre làtó
perdre (se) sáma, túnɛn
père m bàaba, kìna {kìnáàn}, tìgi {tígè}
permettre nɛ́wuni, sɔ̀n, yàanɛ
perroquet m kàalɛ {kàalɛ́ɛ̀}, sɔ̀ɔrɔ {sɔ̀ɔrɛ́ɛ̀}
personne (négation) dóo {dóe}, dőodo, mɔ̀gɔ {mɔ̀gɛ́ɛ̀}
personne f mɔ̀gɔ {mɔ̀gɛ́ɛ̀}, mɔ̀gɔndenfín {mɔ̀gɔninfíɲɛ̀}
personne f agée kìna {kìnáàn}
persuader hɛ́nɛ, káwandi
peser péesi
petit dɔ́gɔ, dɔgɔma {dɔ́gɔmà}, kii, mɛ́sɛ, mɛ́sɛn {mɛ́sɛɲɛ̀}, -nden {-nnɛɛ̀}, poosi {póosè}, sutun {sútuɲɛ̀}, wútu
petit à petit dódèn-dóndèn
petit doigt m sílatunden {sílatundè}
petit sac bɔ́ɔtɔ {bɔ́ɔtɛ̀}
petit-déjeuner m kɔ́jɔbɔ
petit-fils m màamarén {màamaréɲɛ̀}
pétrir tadìgin
être pétri wóyi, wée, wúrɛn
peu dóndèn
Peul m fúla {fúlàn}
peur f kílantɛya {kílantɛyà}
avoir peur kílan
peut-être nɔ̀gɔ́sa
phacochère m kìdakída {kìdakídà}, kùngbílin {kùngbíliɲɛ̀}
photo f fòto {fɔ́tɛ̀}
picorer sòbi
pièce f sáanburu {sáanburè}
pièce f de monnaie támma {támmà}
pied m kèn {kèɲɛ́ɛ̀}, tɛ́ppɛrɛ {tɛ́ppɛrɛ̀}
pied m d’un objet pyɛ̀ɛ {pyɛ̀ɛ̂}
piège m píriki {príkè}
pierre f kùru {kúrè},
pierre f d’un foyer sìnkúru {sìnkúrè}, gbàakúru {gbàakúrè}
piéton m tágamannaa {tágamannaà}, gànbo {gànbóè}
pigeon vert gànbɔkúra {gbànbɔkúrà}
pile (exactement) téru
pile f électrique báteri {báterɛ}, kùre {kùréè}
pile ou face (jeu) kándaa {kándaà}
piler bùnten, tùgu
non pilé bata {bátà}, kama {kámà}
piler une masse humide póro
pilon m kòlonkálan {kòlonkálaɲɛ̀}
pilule f kɔ́mpirime {kɔ́mpirimè}
piment m dùgutáɲamaku {dùgutáɲamakuè}, ɲámaku {ɲámakuè}, ɲámakulendi {ɲámakulendè}, pòrto {pòrtéè}
pince f de crabe bàran {bàráɲɛ̀}
pincer fótin
pincée : prendre une pincée ŋáppitɛ
pioche f pìkáasi {pìkáasè}, súlen {súleɲɛ̀}
pion m píɲɔn {píɲɔɲɛ̀}
piquer sógoren, sɔ̀gɔ
pirogue f kúlun {kúluɲɛ̀}
piste f fɔ́nfɔn {fɔ́nfɔɲɛ̀}
pitié : avoir pitié kínikini
place f bàta {bàtáà}, dúla {dúlà}, plàsɛ {plásɛ̀}
prendre sa place plàsɛ
place f publique mìsíidɛ {mìsíidɛ̀}, tɛ́rɛn {tɛ́rɛɲɛ̀}
plaie f kɛ́rɛbɛ {kɛ́rɛbɛ̀}
plaie f sur l’orteil tɛ̀lɛ {tɛ̀lɛ́ɛ̀}
plaindre (se) wùllitɛ
plaine f humide, cultivée pendant la saison sèche hóllandɛ {hóllandɛ̀}
plaine f ndánta {ndántà}
plaire díya, ladíya
s’il te plaît yándi, dɛ́
plaisanter mánɛ̀ɛnɛ
plaisanterie f sámakala {sámakalà}
plan m prɔ̀grámu {prɔ̀grámuè}
planche f plánsɛ {plánsɛ̀}
planche f (pour descendre d’une montagne dans un jeu d’enfants) ŋáraŋara {ŋáraŋarà}
plante (espèces) bùurɔ, ɗɔ́ɔki {ɗɔ́ɔkè}, fáfarɛ {fáfarɛ̀}, fànta {fàntáà}, fɔ̀rɔndɔ́ {fɔ̀rɔndɛ́ɛ̀}, kɔ́duudu {kɔ́duudè}, kɔ̀ɲɔn {kɔ̀ɲɔ́ɲɛ̀}, kùra {kùráà}, sàfatú {sàfatúè}
planter jíba, kí, lán, tùtu
plasitque : objet m en plastique pɔ̀ɔrɛ {pɔ̀ɔrɛ́ɛ̀}
plateau m kánsa {kánsà}
plate-bande f tùgun {tùgunnɛ́ɛ̀}
plein fá
pleurer kàsi
pleuvoir tɛ̀
plier dù, kùru, ɲɔ́bbi
plier (se) mɛ́dɛ̀n, kùru
plonger bìla, abìla, pílanson, múutɛ
plouf ! púra, gbùgbas, cándan, cùdűn
pluie f sángi {sángè}
plume f kònditíi {kònditéè}
plus âgé m kìnamán {kìnamáɲɛ̀}
plusieurs sìyaman {síyamaɲɛ̀}
pneu m pìnɛ {pìnɛ́ɛ̀}
poche f jíifa {jíifà}
poignée f en bois fála {fálà}
poignée f (de pâte, de sauce) mɔ̀ndɔ {mɔ̀ndɔ́ɛ̀}
poil m bálimatii {bálimateè}
poil m de pubis páɲɛ {páɲɛ̀}
poing m kùdu {kùdéè}
donner un coup de poing kùdu
pointe f de clou ɲágin {ɲágiɲɛ̀}
poison m mɔ̀gɔfagafɛ́n {mɔ̀gɔfagafɛ́ɲɛ̀}
poison m utilisé pour le braconnage de poisson màgi {màgéè}, tárɛ {tárɛ̀}
poisson m yɛ́gɛ {yɛ́gɛ̀}, fòlɔ {fòlɛ́ɛ̀}, lɛ̀bu {lɛ̀búè}, náma {námà}, wànga {wàngáà}
poitrine f síisi {síisè}, síngi {síngè}
pomme f de terre pònpitɛ́ɛri {pònpitɛ́ɛrè}
pommette f gbàkakɛ́nki {gbàkakɛ́nkè}
pompe f à eau pɔ́npi {pɔ́npè}
pont m pɔ̀n {pɔ̀ɲɛ́ɛ̀}
pont m en bois sálan {sálaɲɛ̀}
pont m de lianes kùlalénten {kùlalénteɲɛ̀}, ɲɛ̀nkɛtɛ́n {ɲɛ̀nkɛtɛ́ɲɛ̀}
porc-épic m bàla {bàláà}, sáŋaldɛ {sáŋaldɛ̀}
porte f báafali {báafalè}, bóndaa {bóndaà}, dáa {dáà}
porte-monnaie m bèdu {bèdúè}, pɔ́rtɛ {pɔ́rtɛ̀}
porter dòni
porter sur l’épaule wákkɛ
porter (vêtement) bìla, wáttɛ
porter sur la tête róndi
porter sur le dos bànba
porteur m jígabaga {jígabagà}
portion f ɲáa {ɲáà}
poser dèfi, lá
poser sur la tête róndi
posséder géyi
possibilité f fɛ̀ɛrɛ {fɛ̀ɛrɛ́ɛ̀}, sábu {sábuè}
poste m de travail plàsɛ {plásɛ̀}
pot m dàga {dàgáà}
petit pot m tɛ́nbinden {tɛ́nbindè}
potager m nàákɔ {nàákɔɛ̀}
poteau m pɛ́npɛ {pɛ́npɛ̀}
pou m (d’habit) kàran {kàráɲɛ̀}
pou m (de tête) ɲànga {ɲàngáà}
poudre f múngu {múngè}, páwda {páwdà}
poulain m sòodén {sòodéɲɛ̀}
poule f sìise {sìiséè}, sùusu {sùuséè}
poumon m jɔ̀ppɔ {jɔ̀ppɛ́ɛ̀}
pour álàko, dúla {dúlà}, fɛ̀, fí, kánmà, làko, mà, sá, yèn
pour cela ɓá, káɲɲa {káɲɲà}
pour le moment bùtun
pour ne pas sákkɔ, sákkɔfɛrɛɛ
pour que háa, háray, sì, álàko, kóyi, kùda̋y
pourquoi kámà
pourrir tòli
poursuivre fárafara
pourtant sòmáa
pousser (plante) fɛ́tɛn
pousser bien (plante) ɲìɲa
pousser qn, qch latùntun, nàati, tùntun, sɔ́kki
poussière f bùrunbúrun {bùrunbúruɲɛ̀}, gbàngban {gbàngbáɲɛ̀}
pouvoir nɔ̀n
pouvoir m fànga {fàngáà}, mànsayá {mànsáyà}
précaution f : faire avec précaution ɲéeɲinɛ
précipitation f sángi {sángè}
précisément tígi, tígitigi {tígitigè}
prédestiner múuyɛ
prédire fɛ́lɛ
préfecture f dùgu {dùgéè}, prɛ́fɛtir
prélever fáwu
premier fɔ́lɛtɔ, fɔlɔ {fɔ́lɛ̀}
prendre bɔ́, jíga, labìta, tà
prénom tɔ́gɔ {tɔ́gɛ̀}
préoccuper (se) tabìta, tɛ́fi
préparer (nourriture) lɔ̀, fàsa, tábi
préparer la bouillie ladù
préparation m de la nourriture gbàadón {gbàadóɲɛ̀}
près de dúla {dúlà}, kènna
prescription f kúmandɛman {kúmandɛmaɲɛ̀}
presque fáyida
presser (serrer) bítin, háamɛ, madígin, tadígin
presser (pour faire vite) latɛ́riya
prêter à sínga, jùlu, dɔ́ntɔ
prier rɛ́wi, sáli, tára, dúba
prier pendant le Ramadan náafɛ
prière f sáli {sálè}, tárali {táralè}
prière f de l’après-midi sállifana {sállifanà}
prière f du jour fàna {fànáà}
prière f du matin súbaka {súbakà}
prière f du matin wàllua {wàllúà}
prière f du soir gɛ́ɛƴɛ {gɛ́ɛƴɛ̀}
prière f du vendredi júma
prière f pendant la fête du Ramadan íidi {íidè}
prière f supplémentaire náafila {náafilà}
prison f kàso {kàsóè}
mettre en prison sóki
prisonnier m kàsolamɔ́gɔ {kàsolamɔ́gɛ̀}
prix m pìri {pìréè}, sɔ̀ngɔ {sɔ̀ngɛ́ɛ̀}
problème m ɛ́lla {ɛ́llà}, kɔ́ntɔfili {kɔ́ntɔfilè}, nánbara {nánbarà}, ɲáagbaa {ɲáagbaà}, prɔ̀blɛm {prɔ̀blɛ́muè}, sáttɛndɛ {sáttɛndɛ̀}, sònja {sònjáà}, tàna {tànáà}, tɔ́ɔrɔ {tɔ́ɔrɛ̀}, tɔ́ɔrɔya {tɔ́ɔrɔyà}
proche fɛ́ndà
produire enfin kɛ̀
produire un son fɔ́, ko
professeur m kàramɔgɔlɛ́kkɔl {kàramɔgɔlɛ́kkɔlɛ̀}
profession f mètye {mètyéè}
profit m díyadiya {díyadiyà}, múnanfan {múnanfaɲɛ̀}, tɔ̀nɔ {tɔ̀nɛ́ɛ̀}
profiter de dòn
programme m prɔ̀grámu {prɔ̀grámuè}
projectile m kùru {kúrè}
promener (se) bɔ́, háylɛ, matágaman, màyanbán, tágaman
promesse f fódiri {fódirè}
promettre fódi
promouvoir bántɛ
prophète m ánnabi
propre (devenir/être) gbɛ́, jàlbɛ, kɛ́nɛ
propriétaire m tìgi {tígè}
propriété f tán {táɲɛ̀}
prospérité f àafíya {àafíyà}
protection f wáadɔ {wáadɔɛ̀}, bási {básè}
protection f magique náse {násè}, kúyɛ {kúyɛ̀}
protéger kísi
protéger les plantations des animaux kántan
proverbe m sànda {sàndáà}
provoquer laɲíni
prudent kèwu
prunelle f ɲáaden {ɲáadéɲɛ̀}, ɲáakolofin {ɲáakolofiɲɛ̀}
puberté : entrer dans la puberté (fille) wúntɛ
puceron m síkkɛ {síkkɛ̀}
puiser sòri
puisque kómìn
puissant (Dieu) maarigi {máarigè}
puits m kɔ̀lɔn {kɔ̀lɔ́ɲɛ̀}
puits m de mine dàman {dàmáɲɛ̀}
pulvériser fúnfun
punaise f dàamɛ {dàamɛ́ɛ̀}
punir tɔ́ɔrɔ
pupille f ɲáaden {ɲáadéɲɛ̀}, ɲáakolofin {ɲáakolofiɲɛ̀}
pur putaputa {pútaputà}
purifier sa peau wùlen
pus m fɔ́gi {fɔ́gè}
python m míniɲan {míniɲaɲɛ̀}
Q – q, comme quand, quantifier, quantité
quand ɓá, káamìn, nɛ́ɛ, ɲɔ́ɔ, tùmanin
quant à dun, mɛn, do {dóè}, ɔn
quantifier éɓɓi
quantité f jàtɛ {jàtɛ́ɛ̀}, sìgi {sìgéè}
quarante bíinàani
quatre náani {náanè}
quatre-vingt-dix bíikɔ̀nɔntɔ
quatre-vingts bíisàgin
que kó, wóndɛma {wɔ́nandɛma}
quel min
quel ? míniman, mun, yɔn
quelque chose ɔ́ya, fɛ́n {fɛ́ɲɛ̀}
quelqu’un dóo {dóe}, káari {káarè}
quémander dóomɛ
quereller (se) gɛ̀rɛ, ɲáagàsi, wàddɛ
question f kɛ́syɔn {kɛ́syɔɲɛ̀}
queue f fɔ́ɲɔ {fɔ́ɲɛ̀}
quincaillerie f dáari {dáarè}
qui ? yɔn
quoi ? fɛ́n
quoi que kőokó, fɛ́n, fɛ̋nfɛ́n
R – r, comme raboter, racine, raconter
raboter lɛ́sɛ, ràbɔ́tɛ
racine f líli {lílè}
raconter fɔ́, hɔ́lli, latànbi, ɲáasifɛ, ŋáppitɛ, ɲáakàran, tafɔ́
radio f ràdyón {ràdyɔ́ɲɛ̀}
rail m ràyi {ràyî}
raison f dàlílu {dàlíluè}, kùn {kùɲɛ́ɛ̀}, sábu {sábuè}, tɔ̀ɔɲa {tɔ̀ɔɲáà}
Ramadan m íidi {íidè}, súumayɛ {súumayɛ̀}
ramasser kɔ́, tònbon
rame f bínga {bíngà}
ramener dòni
ramener la nouvelle mariée chez ses parents ɗóotitɛ
ramollir lóppi
raphia m bàngáɲa {bàngáɲà, lɛ́bɛ {lɛ́bɛ̀}
rappeler (se) talɔ́n
rapport m káɲɲa {káɲɲà}
par rapport à kò
rapport m sexuel lámangboya {lámangboyà}
rapporteur m náafigi {náafigè}
raser síi
rasoir m lánsɛti {lánsɛtè}, rɔ̀swáru {rɔ̀swárɛ̀}, sìrifé {sìriféè}
rassasier (se) fá
rassembler ladɛ̀n, mɛ́dɛ̀n, túnbɔndìrɛ
rat m des roseaux tɔ́rɔwa {tɔ́rɔwà}
rat m rayé brùsatɔtúla {brùsatɔtúlà}
râteau m ràtɔ {ràtɔ́ɛ̀}
rater fó
rattraper také
re- ta-
récemment : faire récemment sákkitɛ
recensement m kɔ̀ntɛ {kɔ̀ntɛ́ɛ̀}
recevoir sɔ̀tɔ
recevoir des invités tɔ́lni
réchauffer ɲànin
recherche f ɲíniri {ɲínirè}
récipient m sátaldɛ {sátaldɛ̀}
réclamer mákani, makíli
récolte f sɔ́ɲi {sɔ́ɲè}, tɛ̀gɛ́ru {tɛ̀gɛ́rè}
donner une bonne récolte ɲìɲa
récolter kà, sóɲi, tɛ̀gɛ
réconcilier (se) tabɛ̀n
reconnaissance f báriki {bárikè}
reculer mabɔ́
récupérer hɛ́tti
redresser tasàba
réduire ɗúyitɛ
réduire (se) dɔ́gɔya
refaire ɓúritɛ, làdá
reflechir sàba, mìjitɛ, míri
refuser bàlan
regard m fɛ́lɛri {fɛ́lɛrè}
regarder fɛ́lɛ, ɲáalɔ
regarder autour ɲáalakalan
regarder avec attention f mafɛ́lɛ
regarder en arrière kɔ̀mafɛ́lɛ
regarder fixement ŋálɗɛ
regarder vers le haut tíggitɛ
région f dùgu {dùgéè}, jàmaná {jàmánà}
regretter nímisa
rein m kéeki {kéecè}, sòrokólo {sòrokólè}
rejoindre také
relâcher fúutɛ
relâcher (se) fɛ́ɛya
relation f tɛ́ɛ {tɛ́ɛ̀}
relier náran
religion f díina {díinà}
remarquer háccɛ
remède m bási {básè}
remercier làwáli
remettre (se) ndíkkɛ, tawúli
rempli fá
remplir lafá
remplir (se) fá, ɲáake, dɛ́bɛdɛbɛ
remuer lamága, ŋɔ́rɔmɔn
remuer le riz, le fonio fàsa
rencontrer bɛ̀n
rencontrer les invités tàran
rencontrer par hasard háwurɛ
rencontrer (se) par hasard háwurɔndirɛ
renom m gbíliya {gbíliyà}
renoncer sàagi
rentrer nà, sàagi
renverser (se) bɔ́n
renvoyer tanàati
répandre júnjun, júrɛjurɛ, tàláncan, láncan
réparer dáa, gbàngban, tabɛ̀n
réparer chaussures, vêtements takára
repas m kínɛ {kínè}
repas m du soir kíiman {kíimaɲɛ̀}
repasser páse, mɔ̀ɔmɔ
reposer (se) súlen, tasúlen
répéter ɲɔ̀gɔnfílaɲɔgɔn, máfila
répondre húnnabìta, jàabi, labìta
répondre de manière insolente majàabi
réponse f jàabíri {jàabírè}
réservoir m súnbo {súnbè}
résoudre (se) bɛ̀n, ɲá
résoudre un problème yɛ́wuti
respect m tɛ́dungal {tɛ́dungalɛ̀}
manque m de respect yòoya {yòoyáà}
respecter fàmmájigi, fíɓɛ, gbíliya, hɔ́ɔli, tɛ́ddinɛ
respiration f nílafɛ {nílafɛ̀}
respirer fɔ̀ɔfi, nílafɛ
ressembler bɔ́, múlun, múluya, múɲu
reste m tóo {tóè}
rester tó
rester longtemps mɛ́
résultat m tóo {tóè}
rétablir (se) ndíkkɛ, tawúli
retard : être en retard léeti
retenir máanditɛ
retourner kɔ́ɔlɔ̀
réunion f jàma {jàmáà}
réunir ladɛ̀n
réunir (se) dɛ̀n, kàfu, takàfu
réussir dáha, rɛ́sise
réussir rapidement bára
rêve m kìibo {kìibóè}
réveiller (se) kúnɛn, wúli
revendiquer mákani, makíli
revenir tasàgi, sàagi
rêver kìibo en dormant
rhume m sàasa {sàasáà}
richesse f nàafúlu {nàafúlè}
riche (devenir/être) rɛ́sisɛ
rien fɛ́n, fɛ̋nfɛ́n, fűs
rire jɛ́lɛ
rite m háaju {háajuè}
rivière f báa {báà}, káa {káà}, kɔ̀ɔ {kɔ̀ɛ̂}
riz m kɔ̀rɔ {kɔ̀rɛ́ɛ̀}
bouillie f de riz gósi {gósè}
pâte f de riz dɛ̀gɛ {dɛ̀gɛ́ɛ̀}
riz m cuit bàrabára {bàrabárà}
robe f rɔ́bu {rɔ́bɛ̀}, gùba {gùbáà}
robe f portée par la femme durant la grossesse págayɛ {págayɛ̀}
rocher m fáta {fátà}
roi m mànsa {mànsáà}
rosée f kɔ́nbi {kɔ́nbè}
roublard m kálabantɔ {kálabantɛ̀}
roue f kùrundá {kùrundáà}, pìnɛ {pìnɛ́ɛ̀}
rouge wulen {wúleɲɛ̀}
rouge m à lèvres dáalawulenfɛn {dáalawulenfɛɲɛ̀}
rougir wùlen
rouiller (se) kɔ́rikɔri
rouler gòrogóro, kúdukudu, tállɛ, wìrindí
rouler en bas d’un montagne ŋáraŋara
route f kíla {kílà}, tàrawó {tàrawóè}
ruche f dùngu {dùngéè}
rue f tàrawó {tàrawóè}
ruiner tíɲa
ruisseau m káa {káà}, kɔ̀ɔ {kɔ̀ɛ̂}
rumeur f mírimiri {mírimirè}
entendre des rumeurs sógi
ruse f fɛ̀ɛrɛ {fɛ̀ɛrɛ́ɛ̀}
rusé kèwu
S – s, comme sable, sabot, sabre
sable m kɛ̀ɲɛkɛ́ɲɛ {kɛ̀ɲɛkɛ́ɲɛ̀}, njáarɛndi {njáarɛndè}
sabot m kɔ́rmɛ {kɔ́rmɛ̀}
sabre m fàn {fàɲɛ́ɛ̀}
sac m sáaku {sáakuè}
sac m porté sur l’épaule bɔ̀nfɔ, {bɔ̀nfɛ́ɛ̀}, gbànfa {gbànfáà}
sac m qu’on attache sur le ventre fóyinfaga, {fóyinfagà}
sac m en plastic pákɛ {pákɛ̀}, pɔ̀ɔrɛ {pɔ̀ɔrɛ́ɛ̀}, náylanpɔɔrɛ {náylanpɔɔrɛ̀}
sac m en cuir sása {sásà}
petit sac bɔ́ɔtɔ {bɔ́ɔtɛ̀}
sacré m dánkatɔ {dánkatɔɛ̀}
sacrifice m sádaka {sádakà}
sain kɛ́ndɛ {kɛ́ndɛ̀}
saisir bìta, cúurɛ, kìti
saison f des pluies sàma {sàmáà}, sɛ́ttɔ {sɛ́ttɔɛ̀}
saison f sèche tèlemá {tèlemáà}
salaire m sáara {sáarà}, wɔ̀ɔsi {wɔ̀ɔséè}
sale makɔ́sɔlen {màkɔ́sɔleɲɛ̀}
devenir/être sale nɔ́gɔ
salir la réputation háyfinɛ
salive f dáajii {dáajeè}
salon m de coiffure sálɔn {sálɔɲɛ̀}
saluer hɔ́lli, kònton
salutation m kɔ́ntɔri {kɔ́ntɔrè}
Salut ! ɓáyita
samedi m àsɛ́wɛ {àsɛ́wɛ̀}, símitɛ {símitɛ̀}
sang m jèli {jèléè}
sangloter gbɛ́lun
sans (ne contenant pas) -bɔ́nɔ {bɔ́nɛ̀}
sans résultat káa
santé f fìsáya, àafíya {àafíyà}, jámu {jámuè}
sauce f màafi {màaféè}
sauf fó, sì, sìnáa
sauter bára, gbán, tún
sauter en bas cíkkɛ
sauterelle f tɔ̀ngágara {tɔ̀ngágarà}
sauver kísi, súyitɛ
sauver (se) kísi, súyitɛ
savant m kàramɔ́kɔ {kàramɔ́kɛ̀}, téllitɛlaa {téllitɛlaà}
savant m musulman ústas {ústasɛ̀}
savoir ɲáalɔn, lɔ́n
faire savoir dántɛgɛ
ne pas savoir kúnpa
savoir faire nɔ̀n
savon m sàafúna {sàafúnà}
scie f sɛ̀ɛran {sɛ̀ɛráɲɛ̀}
scier fára
scintiller mɛ̀ɲɛmɛ́ɲɛ
scorpion m bùntáli {bùntálè}, jɔ̀nkɔnkɔ́ {jɔ̀nkɔnkɛ́ɛ̀}, kóson {kósoɲɛ̀}
se (pronom réflexif) i
seau m syɔ́n {syɔ́ɲɛ̀}
sec gbala {gbálà}
sécher gbála, lílɛ
sécher (se) gbála, járɛ, kènke, lílɛ, jà
sécher (pluie) ká
secouer dìnbi
secret m àfɛ́rɛ {àfɛ́rɛ̀}
secret m gùndɔ {gùndɔ́ɛ̀}, sɛ̀kɛ́rɛ {sɛ̀kɛ́rɛ̀}
secteur m sɛ́ttɛr {sɛ́ttɛrɛ̀}
sein m de femme síngi {síngè}
sel m kɔ̀ɔkɔ {kɔ̀ɔkɛ́ɛ̀}
semaine f lɔ́ɔkun {lɔ́ɔkuɲɛ̀}
semence f súgu {súgè}
semer fòyi, sárin
s’en aller tànbi
s’en ficher tɛ́wu
s’en sortir tànbi
s’en tenir à fíɓɛ
Sénégal m Sɛ̀nɛgáalì
sentir (odeur) kúɲɛ, lakúɲɛ, úurɛ
séparation fátari {fátarè}
séparément dànma
faire séparément dàn
sept wɔ́rɔwila
séquence f náa {náà}
sérieusement kóobèn
sérieux fitina {fítinà}
serpent m kàa {kàâ}
espèces de serpents : bàngukáli {bàngukálè}, bíllal {bíllalɛ̀}, fìtakáa {fìtakáà}, fɔ́nfɔnden {fɔ́nfɔnnɛ̀}
serrer bítin, dígin, madígin
serrure f láaki {láakè}
service m militaire sɛ́rwisɛ {sɛ́rvisɛ̀}, sàriwúsi {sàriwúsè}
serviette f sàrbéti {sàrbétè}
servir dɛ̀ɛman, nàfa
servitude f nɔ̀ɔya {nɔ̀ɔyáà}
sésame m bɛ̀nɛ {bɛ̀nɛ́ɛ̀}
seul tún
seulement dɔ́rɔn, pée, tún
sexe m fémnin bɛ̀ɛ {bɛ̀ɛ̂}
si kómìn, sì
siffler kɛ́rɛndɛn
sifflet m séeful {séefulè}
signe m máandɛ {máandɛ̀}
signifier fírɛ
s’il te plaît yándi, dɛ́
singe : bàndo {bàndéè}, bándori {bándorè}
colobe m kùla {kùláànù}
colobe vert kùlakɛ́rɛn {kùlakɛ́rɛɲɛ̀}
sinistre m màsiibó {màsiibóè}
sinon sìnáa, sòmáa
sisal m (plante) síisali {síisalè}
situation f mùráadu {mùráaduè}
six wɔ́ɔrɔ {wɔ́ɔrɛ̀}
soigner dándan, ɲáwundɛ
soi-même ɲɛtɛ, tígi
soin : prendre soin de wáttɔyili, tabìta, dánkun, wáttɛ
soir m jɛ́ɛƴɛ {jɛ́ɛƴɛ̀}, ùra {ùráà}
soirée f de danse swáare {swáarè}
soixante bíiwɔ̀rɔ
soixante-dix bíiwɔ̀rɔwila
sol m dùgu {dùgéè}
soleil m tèle {télè}
solide hájjiga {hájjigà}
sombre (devenir/être) pìnpi
sommeil m kìnnɔ́gɔ {kìnnɔ́gɛ̀}, yìngon {yìngóɲɛ̀}
sommet m kántɔ
son m kúlu {kúlè}
son m de maïs sàaɲɔ {sàaɲɔ́ɛ̀}
songe m kìibo {kìibóè}
sonner kúlɛ
sorcellerie f súubagaya {súubagayà}
sorcier m básikɔrɔntigi {básikɔrɔntigè}, bìle {bìléè}, súubaga {súubaga`}
sorgho m gáwru {gáwrè}, múturu {múturè}, sàaɲe {sàaɲéè}
sorte f súgu {súgè}
sortilège m mírin {míriɲɛ̀}
sortir bɔ́, súyitɛ, túnbitɛ, yáltitɛ
faire sortir fúlen
sot m kɔ̀mɛ {kɔ̀mɛ́ɛ̀}
souci m kɔ́ntɔfili {kɔ́ntɔfilè}
soudeur m súdɛrɛlikɛɛlaa {súdɛɛrè}
souffler fɛ́, lafɛ́
souffler les soufflets de forgeron bìta
soufflerie f fáya {fáyà}
souffrance f tɔ́ɔrɔ {tɔ́ɔrɛ̀}, yángi {yángè}
souffrir júkkɛ, tɔ́ɔrɔ, yángi
souillon m dùguláa {dùguláà}
souillure f jánaaba {jánaabà}
souple nɛ́nbelen
sœur f máamusu {máamusè}
sœur f aînée jàaja, táata
sœur f cadette dɔ́gɔ {dɔ́gɛ̀}, dɔ́gɔdenmusu {dɔ́gɔdenmusè}
source f tɛ̀ngɛ {tɛ̀ngɛ́ɛ̀}
sourd m tólogbɛtɛn {tólogbɛtɛɲɛ̀}
devenir/être sourd tólogbɛtɛya
souris f túla {túlà}
souris f rayée africaine brùsatɔtúla {brùsatɔtúlà}
sous kɔ̀tɔ
sous-estimer tɛ̀gɛ
sous-préfecture f sùprɛfɛtír
sous-préfet m súprɛfɛ {súprɛfɛ̀}
Soussou m sòso {sòséè}
soutien m sábu {sábuè}
soutien-gorge m sítyon {sítyoɲɛ̀}
souvent sɔ̀nowősɔ̀no
spacieux yáagɛ, yáagɛya
spaghetti m màkoróni {màkorónè}
spatule f (pour distribuer la nourriture solide, comme le riz) bínga {bíngà}
spatule f (pour remuer l’arachide quand on la prépare) sáragal {sáragalɛ̀}, síngala {síngalà}, wèlegɛ́ {wèlegɛ́ɛ̀}
spécialement tɛ̀ntɛní
sperme m màniyu {̀màníyè}
station f de transport gáru
stylo m kàranbɔ́lɛ {kàranbɔ́lɛ̀}, kàranbɔ́nden {kàranbɔ́nnɛ̀}, bíkki {bíkkè}
subir latànbi
subordonné m bàtuláa {bàtuláà}
succès m sàháaba {sàháabà}
sucer múrɛ, múyitɛ, sùusu
sucre m sùkkári {sùkkárè}
sans sucre puta {pútà}
sueur f wòsi {wòséè}
suffire bɔ́, gàynɛ, kámali
suinter síntɛ, síwe
suivre bìla, jɔ́kki
sujet m kóo {kóè}, sɔ́ɓɓundu {sɔ́ɓɓundè}
supplier madíya
supporter díɲɲɛ, lɔ̀, mùɲu, sábali
supposer fàamu, kála, mìjɛ, síkkɛ, tàran
sur kùnma, mà, tɔ̀
surface f dùgu {dùgéè}
surpasser dámu, fìsa, fìsaya, fɔ́li, tànbi
sursauter bára, cɔ́ncɔlɔn
surtout tɛ̀ntɛní
surveiller dɛ́ngɛ, kántan, kmafɛ́lɛ
survenir tànbi
survivre kísi, súyitɛ
suspendre bóloka, yɔ̀ngi
T – t, comme table, taille, tailler
table f táabalu {táabalè}
taille f bɛ̀rɛ {bɛ̀rɛ́ɛ̀}
avoir la taille dàn
tailler ladíya
tailleur m kárallaa {kárallaà}, tɛ́ɛla {tɛ́ɛlà}
talon m tɛ́ddudi {tɛ́ddudè}
tamarinier m jáɓɓule {jáɓɓulè}
tambour m dùndun {dùndúɲɛ̀}, tábaldɛ {tábaldɛ̀}, tɛ́nbɛnden {tɛ́nbɛndeɲɛ̀}
tamis m tɛ́mɛ {tɛ́mɛ̀}
tamiser fɛ́
tante f maternelle aînée bàrinbá, bánba, nɛ̀ɛnɛkinama
tante f maternelle cadette nɛ̀ɛnɛdɔ́gɔman
tante f paternelle yáayɛ
taon m dárija {dárijà}
taper búlan, gbàngban, tónton, wása, tínba
taquiner laɲíni, táɲini
tard mír
tarir gbɛ̀tɛn
taro m jáabɛrɛ {jáabɛrɛ̀}
tas m háɓɓɛrɛ {háɓɓɛrɛ̀}, ɲànsaŋára {ɲànsaŋárà}, sìgi {sìgéè}
tas m de vaisselle tɛ́nkɛ {tɛ́nkɛ̀}
tasse f tási {tásè}, wɛ́ɛru {wɛ́ɛrè}
tâter mɛ̀ɛmɛ
tâtonnement m mɛ̀ɛmɛri {mɛ̀ɛmɛ́rè}
taureau m túura {túurà}
taxi-moto m mótɔtaksi
technique f nɔ̀ɔya {nɔ̀ɔyáà}
teigne f (maladie) kàba {kàbáà}
teinte f kùlɛɛr
télé f wìdeyɔ
téléphone m tɛ́lɛfɔn {tɛ́lɛfɔɲɛ̀}
téléphoner m kéle, kíli
tellement ! hàkkɛ́ɛ̀
tellement kómìn
témoignage m séede {séedè}, séedeya {séedeyà}
témoin m séede {séedè}
tempête f fìgifígi {fìgifígè}
temps m káɲɲa {káɲɲà}, lɔ́gɛ {lɔ́gɛ̀}, sáayi {sáayè}, tùma {tùmáà}, wáttu {wáttuè}
tout le temps sɔ̀nowősɔ̀no
tendon m fàsa {fàsáà}
tenir compte de télen
tenon m ɲágin {ɲágiɲɛ̀}
tenter gɛ̀rɛ
tenue f d’école tɛ̀ni
terminer bán, fàtan, gàsɛ, gàynɛ, tɛ̀gɛ
terminer (réunion, fête) rɔ́npi
termite f gàngúra {gàngúrà}
termite f aillée bíti {bítè}
termitière f sìnta {sìntáà}
ternir la réputation fɛ́ɛya
terrain m de prière wàasi {wàaséè}
terrain m plat ndánta {ndántà}
terrasse f bɛ̀ntɛ {bɛ̀ntɛ́ɛ̀}
terre f bàngu {bànúè}, bàngukáli {bàngukálè}, dùgu {dùgéè}
terrier m bɔ́ɔ {bɔ́ɛ̀}, wòo {wòê}
tertre m bùrugɛ́ {bùrugɛ́ɛ̀}
testicule m bɔ́ɔtɔ {bɔ́ɔtɛ̀}, kílilolo {kílilolè}
tétanos m tɔ́ɔkɛ {tɔ́ɔkɛ̀}
tête f kùn {kùɲɛ́ɛ̀}
tête f resp. sála {sálà}
téter le sein sùusu
têtu gbɛ̀lɛ, gbɛ̀lɛyá
thé m kàfɛ {kàfɛ́ɛ̀}
thé m malien àtáya {àtáyà}
théière f bárada {báradà}
thème m kóo {kóè}
thryonomys m (espèce de gros rongeur) tɔ́rɔwa {tɔ́rɔwà}
tige f kàla {kàláà}
tirer sàba, sàman
tirer avec un fusil tíirɛ, fɛ́lli, fòyi
tisser wùrundu
tisser une corde dɛ̀bɛ
tisserand m gáaradaalaa {gáaradaalaà}
tissu m bági {bágè}, kùta {kùtáà}, fàani {fàanéè}
tô (mets à bas de farine de mil) m tòo {tòéè}
toi i
toilettes f pl sútura {súturà}, wúrgɔ {wúrgɛ̀}
toit m ɲéwurɛ {ɲéwurɛ̀}, sánsaran {sásaraɲɛ̀}, wárɛɲikɛrɛ {wárɛɲikɛrɛ̀}
tôle f páani {páanè}
tolérer díɲɲɛ, mùɲu, sábali
tomate f tàmáati {tàmáatè}
tombe f gàbúru {gàbúrè}, sàadúla {sàadúlà}
tomber bòyi, námaya
tomber (dans un trou) bìri, úlufitɛ
tomber (fruits d’un arbre ; pluie, rosée) yàlan
tomber dans l’eau ùntɛ
tomber sur la terre cíkkɛ
tomber d’accord bɛ̀n, háldɛ, jɔ́kki, kéle, wɔ́ntidɛ
tomber en gouttes síntɛ, súlen
tomber malade gbàndi, gbàndiyá
tomber sur bón, háwurɛ, tabɔ́
tonner màlamála, íidɛ
tonnerre m fárnitɛrɛ {fárnitɛrɛ̀}, sángbalima {sángbalimà}
torche f tɔ́rsu {tɔ́rsɛ̀}
tordre ŋɔ́rɔmɔn, tólomin, mɔ́rɔmɔrɔ
tordu námata
tort m hákkɛ {hákkɛ̀}
tortue f cɛ̀ku {cɛ̀kúè}
tôt láw
totem m tàna {tànáà}
toucher màga
touffe f de l’épi de maïs jónbo {jónbè}
tourbillon m wálawala {wálawalà}
faire un tourbillon fòrofára
tourner fìrifíri, háylɛ, tígilɛn, tíntan, tíntan, yɛ̀lɛmán, yíilɛ
tournevis m kìle {kìléè}
tous fɔp, főo
tousser tɔ̀gɔtɔ́gɔ
tout fɛ̋nfɛ́n, fɔp, főo, ɔ́ya, wő
tout à fait féw, tɔ́ɔdɛ̀
tout d’abord bútunbutun
tout de suite ɲɔ́ninɲɔ, ɲɔ́ɔninɲɔɔ, kísan
tout le monde kála
tout le temps sɔ̀nowősɔ̀no
toux f tɔ̀gɔtɔ́gɔ {tɔ̀gɔtɔ́gɛ̀}
trace f fɔ́nfɔn {fɔ́nfɔɲɛ̀}, gbàa {gbàâ}
traduire fírɛ
trahir jànfa
trahison f jànfa {jànfáà}
train m dùgumakúlun {dùgumakúluɲɛ̀}, kúlun {kúluɲɛ̀}
traîner sàba, sàman
traîtrise f jànfa {jànfáà}
traiter médicalment dándan
traitement : suivre un traitement ɲáwundɛ
tranchant dí
transférer dòn
transformer yɛ̀lɛmán
transport m tránspɔrɛ {tránspɔrɛ̀}
prendre un moyen de transport bákɛ
transporteur m wáliwali {wáliwalè}
traquer jɔ́kki
travail m báara {báarà}, sàriwúsi {sàriwúsè}, wáli {wálè}
travaux m pl forcés fɔ̀rsɛ́ {fɔ̀rsɛ́ɛ̀}
travailler báara, wáli
travailler un matériel labɛ̀n
travailler dur et en vain yángi
travailler fort wàkkílɛ
faire travailler en vain yángi
traverser tatɛ́gɛ, tɛ̀gɛ
trèfle m (couleur de cartes) tɛ́ppɛɲaari {tɛ́ppɛɲaarè}
trembler dìnbi, yɛ̀rɛyɛrɛ
trembloter mɛ̀ɲɛmɛ́ɲɛ
trente bíisàba
très kóobèn
tressaillir bára
tresser ràbbɛ
triompher sur nɔ̀n
triturer fófi
trois sàba
tromper jànfa, jùrɛ, mafɛ́lɛ, mánɛ̀ɛnɛ
trompette f túnnɛ {túnnɛ}
tronc m júu {júè}
trou m bɔ́ɔ {bɔ́ɛ̀}, dìnka {dùnkáà}, wòo {wòê}
avoir des trous súlen
trouver tàran
truc fínkɛ
tu i
tuer dúfen, fàga, kɛ̀lɛ
type m nɔ́nɔ {nɔ́nɛ̀}, súfa {súfà}
U – u, comme ulcère, un, uniforme
ulcère m lánna {lánnà}
un do {dóè}, kélen
un autre dóondo {dòndéè}
un peu púttinden
uniforme m d’école tɛ̀ni
univers m dúniya {dúniɲà}
université f líniwɛrsite {líniwɛrsitè}
untel káari {káarè}
urine f súmani {súmanè}
uriner kɛ̀
utilité f nàfa {nàfáà}
V – v, comme vacarme, vache, vaciller
vacarme m ɲɔ̀ɔɲáa {ɲɔ̀ɔɲáà}
vache f nìngi {nìngéè}
vache f sauvage ndúnsa {ndúnsà}
vaciller mɛ̀ɲɛmɛ́ɲɛ
vaillance f jùsu {jùséè}
vaincre nɔ̀n
vaisseau m sátaldɛ {sátaldɛ̀}
vaisselle f síngala {síngalà}, míran {míraɲɛ̀}
vanner fɛ́
vanneuse f fɛ̀ɛtɛ {fɛ̀ɛtɛ́ɛ̀}
vapeur f ŋúlɛndi {ŋúlɛndè}
varan m sàggári {sàggárè}
varié nɔnɔma {nɔ́nɔmà}
vaurien m fúufàfúu {fúufàfúè}
vautour m jìga {jìgáà}
veau m bɔ̀ɔbɔ́ti {bɔ̀ɔbɔ́tè}, nìngirɛ́n {nìngirɛ́ɲɛ̀}
vélo m bòrifɛ́n {bòrifɛ́ɲɛ̀}, nɛ̀gɛsóo {nɛ̀gɛsóè}, wɛ̀lɔ {wɛ̀lɔ́ɛ̀}
vendeur m jùla {jùláà}, yéyirikɛɛlaa {yéyirikɛɛlaà}, màmayitariláa {màmayitariláà}
vendre jùlaya, máyìta, yéyi
vendredi júma
vénérer bàtu
venir fɔ́, ké, nà
venir (resp.) sɛ̀nɛ
venir de faire bɔ́
vent m fɔ́ɲɔ {fɔ́ɲɛ̀}, héndu {hénduè}
ventiler fìnfan
ventre m búu {búè}
ver m de palmier tɛ̀n {tɛ̀ɲɛ́ɛ}
ver m de terre tɔ̀nɔkɔ́ {tɔ̀nɔkɛ́ɛ̀}
vérifier táɲìninka
vérité f tɔ̀ɔɲa {tɔ̀ɔɲáà}
dire la vérité gbɛ́
verre m wɛ́ɛru {wɛ́ɛrè}
vers kùnma, mà, nɛ̀tɔ, télen, tígan
verser júnjun, úurɛ, labón, láwùya
vert fítakɛndɛlama {fítakɛndɛlamà}, kɛ́ndɛ {kɛ́ndɛ̀}, yànbalamá {yànbalamáà}, nbúlɛ, nbulɛma {nbúlɛmà}
vertige m ɲáalamilin {ɲáalamiliɲɛ̀}
vésicule f biliaire kúnankunan {kúnankunaɲɛ̀}
vessie f húpputɔngɛ {húpputɔngɛ̀}, wúppɔɔndɛ {wúppɔɔndɛ̀}
vêtement m kùta {kùtáà}, fàani {fàanéè}, fɛ́ɛtibɔ {fɛ́ɛtibɔɛ̀}
vêtement m d’occasion dɔ̀nka {dɔ̀nkáà}
vexer bìla
viande f sòbo {sòbéè}
victoire f kùtu {kùtéè}
vide kólon {kóloɲɛ̀}
vidéo m wìdéyɔ
vie f áduna {àdunáà}, dúniya {dúniyà}, sìi {sèê}
vieillard m kɛ̀ɛmɔ́gɔ {kɛ̀ɛmɔ́gɛ̀}, kìikála {kìikálà}, kìna {kìnáàn}
vieille f jídira {jídirà}
vieillir kɔ̀tɔya
vieux kɔ́rɔn {kɔ́rɔɲɛ̀}, kɔtɔ {kɔ́tɛ̀}, kɔtɔma {kɔ́tɔmà}, kìnanden {kìnáànɛ̀}
vieux (animal) maangɛ {máangɛ̀}
vigoureux dɔɔlɛma {dɔ́ɔlɛmà}
village m búrusa {búrusà}, fúlawa {fúlawà}, hɔ́ɗo {hɔ́ɗè}, sàa {sàâ}, sóo {sóè}
ville f kɔ̀ɔkɔ {kɔ̀ɔkɛ́ɛ̀}, sáarɛ {sáarɛ̀}, sóo {sóè}
vin m de palme bànji {bànjéè}
vingt múgan
visage m ɲáa {ɲáà}, ɲáakɔtɔ {ɲáakɔtɛ̀}
viser húulɛ
visiter fɛ́lɛ, tafɛ́lɛ
visiter afin de manger dóomɛ
visiteur m lúntan {lúntaɲɛ̀}
vitamine m wìtamín
vite latɛ́ri, tɛ́riya
faire vite híttinɛ, latɛ́riya, tɛ́riya
vitesse f bòri {bòréè}
vitre f wítire {wítirè}
vivant (être) bálu
vivre bálu, hɔ́ɗi, sìgi
vivre ensemble wɔ́ntidɛ
voilà áwà
voir tàran, yén, fɛ́lɛ
voisin m káwutali {káwutalè}, sìgiɲɔ́gɔ {sìgiɲɔ́gɛ̀}
voiture f káaru {káarè}, mɔ́nbili {mɔ́nbilè}, ɔ́tɔ {ɔ́tɛ̀}
voiture de train wàgon {wàgóɲɛ̀}
voix f kán {káɲɛ̀}, kúlu {kúlè}
vol m (action de dérober) kànkaya {kànkayáà}, sóoɲari {sóoɲarè}
voler (dérober) kànka, sòoɲa
voler (dans l’air) wíirɛ
voleur m kànkan {kànkáɲɛ̀}, kànkayakɛ́ɛlaa {kànkayakɛ́ɛlaà}, sòon {sòoɲɛ́ɛ̀}
volonté f sàgɔ {sàgɔ́ɛ̀}
volontiers tɛ́riya
vomir tàsari
voter wɔ́tɛ
vouloir wúli, kànu
vous wo, o
voyage m kíla {kílà}, wàyas {wàyásɛ̀}
vrai kɛ́ndɛ {kɛ́ndɛ̀}, tígi
vraiment dɛ́, sábù, tígitigi, bɛ́n
Z – z, comme zèle, zéro
zèle m wàkkilári {wàkkilárè}
zéro sér
Чтобы цитировать эту статью
Ссылка в печатном виде
Alexandra Vydrina, «Index français-kakabé», Mandenkan, 53 | 2015, 206-254.
Электронная ссылка
Alexandra Vydrina, «Index français-kakabé», Mandenkan [Онлайн], 53 | 2015, Выложить онлайн 01 juin 2015, Наводить справки в 28 mars 2024. URL: http://journals.openedition.org/mandenkan/374; DOI: https://doi.org/10.4000/mandenkan.374
Верх страницыАвторские права
The text only may be used under licence CC BY-NC-SA 4.0. All other elements (illustrations, imported files) are “All rights reserved”, unless otherwise stated.
Верх страницы