Navigation – Plan du site

AccueilNuméros53Index français-kakabé

Index français-kakabé

Alexandra Vydrina
p. 206-254

Texte intégral

A – a, comme à cause de, à côté, à droite

à fɛ̀, mà, yèn

à cause de dúla, fí, mà

à côté fɛ́ndà, pàn, tɔ̀gɔfɛ, dúla, kènna

à droite bɛtɛ {bɛ́tɛ̀}

abattre fófi

abcès m ɓúurɛ {ɓúurɛ̀}, sùumɔ {sùumɛ́ɛ̀}

abeille f kúmukolo {kúmukolè}

ablution : faire ses ablutions sálligɛ

aboyer wónwon

abri m tɔ́gɔ {tɔ́gɛ̀}

absent (être) fàama

acceptable (être) gásɛ

accepter kéle, sɔ̀n

accident m màsiibó {màsiibóè}

acclimater (plante) ɲìɓɛ

accompagner malɔ̀

accomplir (s’) láatɛ

accorder (s’) lɔ́gɔsa tabìta

accoucher labòyi, sɔ̀tɔ

accouder (s’) sóɓindɛ

accueillir jáɓɛ, tàran, tólni, labɛ̀n

accrocher (s’) sàkkɛ

accuser féli

acheminer (s’) vers kúndi

acheter sàn

acheteur m kíliyan {kíliyaɲɛ̀}

achever bán, kámali

actualités f pl dántɛgɛ {dántɛgɛ̀}, kála {kálà}

adhérer : faire adhérer kòli

adjoint m bàtuláa {bàtuláà}

administration f gùwɛrnɛman

admis (être) gáɲɛ

adorer bàtu

adosser ɓáarɛ

adresser (s’) à tùggɛ, mìsɛ

adulte m kámarɛnsinba {kámarɛnsinbà}

affaiblir (s’) fàga, fɛ́ɛya

affaire f àfɛ́rɛ {àfɛ́rɛ̀}, háaju {háajuè}, kóo {kóè}, kɔ̀ɔɲa {kɔ̀ɔɲáà}, máko {mákoè}, mùráadu {mùráaduè}

affamé kɔ̀nkɔtɔ́ {kɔ̀nkɔ́tɛ̀}

affluence f nbàtu {nbàtúè}

affront m pɔ̀rɔntá {pɔ̀rɔntáà}

affronter latànbi

Africain m fàtafín {fàtafíɲɛ̀}

âge m sìi {sèê}

agiter la main háylɛ

agrandir layáagɛ, tayáagɛ

agréable dí, diyama {díyamà}

être agréable tadíya, díya

agresser dártɛ

ah ! jáa, wáyɔbɛ

aide f dɛ̀ɛmári {dɛ̀ɛmárè}, sábu {sábuè}

aider màgbɛ́n, dɛ̀ɛman, nàfa

aïe ! wáyayɔɔy

aigle m sɛ̀gɛ́lɛ {sɛ̀gɛ́lɛ̀}

aigrette f ɲàalolí {ɲàaloléè}

aiguille f mésende {mésennɛ̀}, sàagíran {sàagíraɲɛ̀}

aiguiser ladíya

ail m láy

aile f gàbuntán {gàbuntáɲè}, kànpátan {kànpátaɲɛ̀}

aimer kànu

aîné kìna {kínà}

ainsi áwà, hàkkɛ́ɛ̀, káa

ajouter dáafa, layáagɛ, makàfu, sàagi

alcool m bɛ̀ɛrɛ {bɛ̀ɛrɛ́ɛ̀}, dɔ́lɔ {dɔ́lɛ̀}

aller latélen, má, tága, wà

aller à pied sɛ́ppi

aller chercher jɔ́kkitɛ

allongé (être) ján

allumer (s’) bìta, mɛ́nen

allusion sɔ́ɓɓundu

alors áwà, bìi, hári, ɔ̀ntumá, yɔ̀ɔ, ɛ̀yɔ́ɔ̀

aluminium m báfata {báfatà}

amas m ɲànsaŋára {ɲànsaŋárà}

amateur m kɔ́ntɛ {kɔ́ntɛ̀}

ambition f wàkkilári {wàkkilárè}

âme f níi {néè}, wɔ́nki {wɔ́nkè}

amen àmíini

amende f álamaani {álamaanè}

amener jɔ́kkitɛ, nàati

amer kúmɛ {kúmɛ̀}, kúna, kunama {kúnamà}, kúnkuna {kúnkunà}

être amer kúmuya, kúnaya, lámmɛ

ami m dɛ̀nɲɔ́gɔ {dɛ̀nɲɔ́gɛ̀}, díyaɲɔgɔ {díyaɲɔgɛ̀}, fúlan {fúlaɲɛ̀}, jàatígi {jàatígè}, kɔ̀tɔ {kɔ̀tɛ́ɛ̀}

être amis jàatígiya

amitié f díya {díyà}

amoindir ɗúyitɛ

ampoule f électrique ánpul {ánpulɛ̀}

amulette f bási {básè}

amusement m tólon {tóloɲɛ̀}

amuser (s’) ɲáalatɛgɛ, tólon

an m sàn {sàɲɛ́ɛ̀}

il y a deux ans sɛ́runkò

il y a trois ans sɛ́runtakò

anacardier m yàlagí {yàlagéè}

ananas m fùuɲɛ {fùuɲɛ́ɛ̀}

anarchie f págay

ancien fɔlɔ, fɔ́lɛtɔ

ancien (du village) kɛ̀ɛmɔ́gɔ {kɛ̀ɛmɔ́gɛ̀}, kìikála {kìikálà}, kìna{kìnáà}, mɔ̀gɔbáa {mɔ̀gɔbáà}

âne m fàlin {fàlíɲɛ̀}

anecdote f pàrti {pàrtéè}

angle m sára {sárà}

animal m sòbo {sòbéè}

animal m sauvage fɛ́n {fɛ́ɲɛ̀}, kúllɛ {kúllɛ̀}

anneau m kùrundá {kùrundáà}

année f sàn {sàɲɛ́ɛ̀}

l’année dernière sɛ́rùn

l’année f prochaine yáari

cette année ɲìnán

annexe f (d’un bâtiment) ánɛksɛ {ánɛksɛ̀}

annoncer hɔ́llitɛ

anse f fála {fálà}

antilope f tɔ̀ɔgɛ́rɛ {tɔ̀ɔgɛ́rɛ̀}

guib m harnaché mìnan {mìnaɲɛ́ɛ̀}

antimoine m kále {kálè}

anus m bòoda {bòodáà}

apercevoir (s’) de háccɛ

aplanir fɔ́ndindirɛ

aplomb m hɔ́ɔlinkinari {hɔ́ɔlinkinarè}

apparaître tabɔ́, yáltitɛ

apparemment háray

appel m kéleri {kélerè}

appeler kéle

applaudissement m bólotasumun {bólotasumuɲɛ̀}

appliquer (s’) wàkkílɛ

apporter nàati

apprendre dègen

apprenti m ápranti {áprantè}

approche f (d’un événement) màgbɛn {màgbɛ́ɲɛ̀}

approcher lɔ̀, madòn, mɔ́dòn

approcher (s’) madòn, mɔ́dòn

approcher (s’) (évènement, date) sútuya

approcher (s’) furtivement ɲɛ́gɛntɛn, ɲɛ́nti

appuyer (s’) júggɛ, tùngan, tabìta

appuyer ɓáarɛ

après bùtúgun, kò, sànnín

après-demain sínankò

après-midi m àlánsara {àlánsarà}, fàna {fànáà}, sállifana {sállifanà}

arachide f tìga {tìgáà}

pâte f d’arachide pɔ̀lɔ {pɔ̀lɛ́ɛ̀}

araignée f màaríjaaja {màaríjaajà}, màrijáawɔ {màrijáawɛ̀}

arbre m lɔ́gɔ {lɔ́gɛ̀}

espèces d’arbres : bàngiɲágin {bàngiɲágiɲɛ̀}, bárike {bárikè}, bóyilɛ {bóyilɛ̀}, bɔ́cɔlla {bɔ́cɔllà}, bɔ́ɔri {bɔ́ɔrè}, cúkkɛ {cúkkɛ̀}, dénbaɲuma {dénbaɲumà}, dɔ̀lɔgá {dɔ̀lɔgáà}, dùkúmmɛ {dùkúmmɛ̀}, gàlbɔ́ɔbɔ {gàlbɔ́ɔbɛ̀}, gbɔ́ɛlɛ {gbɔ́ɛlɛ̀}, gùndéngule {gùndéngulè}, kàaju {kàajúè}, káhe {káhè}, kásiya {kásiyà}, kɛ̀tújànkuma {kɛ̀tújànkumà}, kìidi {kìidéè}, kíile {kíilè}, kòtocále {kòtocálè}, làare {làaréè}, lènge {lèngéè}, lòokún {lòokúɲɛ̀}, málanga {málangà}, mɛ̀ɛkɔ {mɛ̀ɛkɔ́ɛ̀}, nòŋo {nòŋéè}, ɲàariŋáɲin {ɲàariŋáɲiɲɛ̀}, ŋáɲaka {ŋáɲakà}, ŋàra {ŋàráà}, páapatara {páapatarà}, pòrtokíidi {pòrtokíidè}, pòrtotɛ́ {pòrtotɛ́ɛ̀}, rɛ́mɛ {rɛ́mɛ̀}, símin {símiɲɛ̀}, sòto {sòtéè}, sùngbála {sùngbálà}, tàgállɛ {tàgállɛ̀}, tàle {tàléè}, tàndasáara {tàndasáarà}

arbuste : espèces d’arbustes fàrmátullɛ {fàrmátullɛ̀}, góogo {góogè}, sáraŋanna {sáraŋannà}

arc m (arme) kála {kálà}

argent m dàlási {dàlásè}, káalisi {káalisè}, sìi {sèê}, támma {támmà}, tánka {tánkà}, wóti {wótè}

argile f bàngugbɛ́ɛ {bàngugbɛ́ɛ̀}, lɔ̀ɔpɛ {lɔ̀ɔpɛ́ɛ̀}

argument m tɔ̀ɔɲa {tɔ̀ɔɲáà}

arme f áala {áalà}, gɛ̀rɛfɛ́n {gɛ̀rɛfɛ́ɲɛ̀}

armée f lármɛ {lármɛ̀}, mílitɛrya {mílitɛryà}

armoire f bífɛ {bífɛ̀}

arracher wùtun

arrêter (s’) lɔ̀, dàn, lɔ̀

arrière-grand-père m màamasɔrɔ

arrière-petite-fille f tólobita {tólobità}

arrière-petit-fils m tólobita {tólobità}

arriver ké

asseoir (s’) sìgi

asseoir (s’) par terre dɛ́ppi

assemblée f jàma {jàmáà}, dúniya {dúniɲà}

assiette f pìléti {pìlétè}

assistant m du chef nbàtuláa {nbàtuláà}, sòofa {sòofáà}

atelier m de couturier átalyɛ {átalyɛ̀}

attacher kìti, lála

attacher par le cou sáanɛ

attaquer dártɛ, sàkkɛ

atteindre bón, také, ké

attendre híli, kɔ̀nɔn, mákɔ̀nɔn, tólomalɔ̀m, tóngi

en attendant kɛ̀nɛ́n

attention : faire attention tɛ́fi

atterrir cíkkɛ

attiéké m kɛ̀kɛ {kɛ̀kɛ́ɛ̀}

attirer (dans un piège) hìlayá

attraper bìta, kìti

attraper par la taille : céeci

aube f súbaka {súbakà}

aubergine f jàgatú {jàgatúè}, kɔ̀bɔkɔ́bɔ {kɔ̀bɔkɔ́bɛ̀}

aucun dőodo, wő

au-dessus de kùntɔ

augmenter ɓúritɛ

aujourd’hui bìi

aulacode m tɔ́rɔwa {tɔ́rɔwà}

aumône f sádaka {sádakà}, múudɔ {múudɛ̀}

auprès de kɔ̀tɔ, tɔ̀gɔfɛ

aussi mɛn, tugun

automobile m káaru {káarè}, mɔ́nbili {mɔ́nbilè}, ɔ́tɔ {ɔ́tɛ̀}

autorisation f dúwa {dúwà}

autre gbɛtɛ {gbɛ́tɛ̀}

autre monde láhara, {láharà}

autrefois náanɛn

autruche f ndɔ́ɔbali {ndɔ́ɔbalè}

avaler lakùnun

avaler de travers dégun

avancer madòn

avant hári, náa, náanɛn, nànnín, sánnìn

avant que àdún, sánnìn, sì, yànnín

avantage m nàfa {nàfáà}, tɔ̀nɔ {tɔ̀nɛ́ɛ̀}

avant-hier kúnùnko

avarice f míilɛ {míilɛ̀}

avec fɛ̀, kùnma, nin

avérer (s’) bɛ̀n, fɛ́wundi, háwurɛ, tàran

aveugle m ɲáafyɔn {ɲáafuyɔɲɛ̀}

devenir, être aveugle ɲáafuyɛya

avion m àbiyɔ́n {àbyɔ́ɲɛ̀}, sánmakulun {sánmakuluɲɛ̀}

avis m káwandili {káwandilè}

avoir un avis sur qqch yén

avoir hâte híli

avril m íbrɛ

B – b, comme babillard, babouches, babouin

babillard m kúmalajɔ {kúmalajɔɛ̀}

babouches f pl pɛ́ttu {pɛ́ttuè}

babouin m gɔ̀ɔki {gɔ̀ɔkéè}

baby-foot m báabi

bagage m dòni {dònéè}

bague f kùrundá {kùrundáà}

bailler kàakún

balai m fítiran {fítiraɲɛ̀}, sɛ́ɛran {sɛ́ɛraɲɛ̀}

balance f bàlánsi {bàlánsè}

balancer (se) lɛ́ɛri, lɛ̀ntɛnlɛ́ntɛn, wíwe

balançoire f lɛ́ɛri {lɛ́ɛrè}, wíwɔrdɛ {wíwɔrdɛ̀}

faire de la balançoire lɛ́ɛri, wíwe

balayer fítan

balle f bìɲɛ {bìɲɛ́ɛ̀}, kùdu {kùdéè}, kùru {kúrè}

ballon m bàlon {bàlóɲɛ̀}

Bambara m bánbara {bánbarà}

banane f bànána {bànánà} espèce douce et petite de banane gábbu {gábbuè}, máaniya {máaniyà}

banane f plantain lɔ́kɔ

banc m bán {báɲɛ̀}

bandit m rɔ́bɛlɛ {rɔ́bɛlɛ}

banditisme m bándiya {bándiyà}

baobab m sìta {sìtáà}

bar m bàarénden {bàarénnɛ̀}

barbe f bɔ̀ɔra {bɔ̀ɔráà}, dáatii {dáateè}

barrer kànkan

base f de dépôt màgasán {màgasáɲɛ̀}

bas-fond f fólo {fólè}

bassine f pɔ̀rɔbági {pɔ̀rɔbágè}, súnbɔn {súnbɔɲɛ̀}, tànkón {tànkóɲɛ̀}

bateau m kúlun {kúluɲɛ̀}

bâtir gbàsi, lɔ̀

bâton m lɔ́gɔ {lɔ́gɛ̀}, túggɔrdu {túggɔrdè}, kàla {kàláà}

bâton pour touiller la sauce m sùngbála {sùngbálà},wóobi {wóobè}

bâtonnet m kàla {kàláà}

battant m de la porte báafali {báafalè}

battre (se) dù

battre (grain) tɛ́n

battre avec un bâton búlan

bavard m kúmalajɔ {kúmalajɔɛ̀}

beau diyama {díyamà}, kéeɲin {kèeɲíɲɛ̀}

beau frère m níimɔgɔ {níimɔgɛ̀}

beaucoup búyi, háa, báakɛ

beau-parent bítan {bítaɲɛ̀}

bébé m bɔ̀ɔbɔ {bɔ̀ɔbɛ́ɛ̀}, dénɲɛnden {dénɲɛnnɛ̀}

bégayer méyi

bêler dí

belle diyama {díyamà}, kèeɲin {kèeɲíɲɛ̀}

belle-mère f nándèn, sìna {sìnáà}

belle-sœur f níimɔgɔ {níimɔgɛ̀}

bénédiction f báriki {bárikè}, dúba {dúbà}

bénir dúba

bercer wíwe

besogne f háaju {háajuè}, máko {mákoè}

besoin m lɔ́gɔ {lɔ́gɛ̀}

bétail m kòlofɛ́n {kólofɛɲɛ̀}, nàafúlu {nàafúlè}

bêtise f sámakala {sámakalà}

beugler dí, húunɛ, ɲúɲɛ, ɔ́ɔli

beurre m túlu {túlè}

bicyclette f bòrifɛ́n {bòrifɛ́ɲɛ̀}, nɛ̀gɛsóo {nɛ̀gɛsóè}, wɛ̀lɔ {wɛ̀lɔ́ɛ̀}

bien jɔnjɔn {jɔ́njɔɲɛ̀}, kɛ́ndɛ {kɛ́ndɛ̀}

devenir bien ɲìɲa

faire du bien kùn, ɲùmaya

bien m mɔ̀ƴƴɛ́rɛ {mɔ̀ƴƴɛ́rɛ̀}, ɲùma {ɲùmáà}

bien ! áwà, módi, ngàsí

bien que ɓá, dún, hári

bien sûr pɛ́llɛ̋t

bien-être m sàháaba {sàháabà}

bienvenue ! tóli

bijou m cúdaarɛ {cúdaarɛ̀}

bile f háahaandɛ {háahaandɛ̀}

blanc gbɛ́ɛ {gbɛ́ɛ̀}

blesser bárminɛ, mágba

bleu nbúlɛ, nbulɛma {nbúlɛmà}

bloquer la route dúndu, sàkkɛ

blouse f de femme tɛ́nbure {tɛ́nburè}

boire mìn

donner à boire lónginɛ

bois m lɔ́gɔ

bois m utilisé pour la fabrication du charbon fúur

bois m rouge báni {bánè}

boisson m chaud kàfɛ {kàfɛ́ɛ̀}

boîte f suspendue dùnbu {dùnbéè}

boîte f en carton kàrtɔ́n {kàrtɔ́ɲɛ̀}

boiter lájɛ

bombax m búnbun {búnbuɲɛ̀}

bon ! áwà, módi, ngàsí

bon kɛ́ndɛ {kɛ́ndɛ̀}

bonbon m bɔ̀nbɔn {bɔ̀nbɔ́ɲɛ̀}

bonbon m à la menthe mɛ́nti {mɛ́ntè}

bondir cɔ́ncɔlɔn

bonheur m àafíya {àafíyà}, hɛ́ɛra {hɛ́ɛrà}, jámu {jámuè}, mɔ̀ƴƴɛ́rɛ {mɔ̀ƴƴɛ́rɛ̀}, ɲáaɲaa {ɲáaɲaà}, sɛ́ɛwaya {sɛ́ɛwayà}, díyadiya {díyadiyà}

bonnes nouvelles f pl mɔ̀ƴƴɛ́rɛ {mɔ̀ƴƴɛ́rɛ̀}

bord dáagbolo {dáagbolè}, dáa {dáà}

bord m d’un fleuve ou d’une rivière fɔ́ngɔ, gbɛ́lɛɛma {gbɛ́lɛɛmà}

bosse f tákkuru {tákkurè}

botte f bɔ́ttu {bɔ́ttè}, dɛ́n

boubou m bàsɛn {bàsɛ́ɲɛ̀}, kàftáanu {kàftáanɛ̀}, wáranba {wáranbà}

bouc m síikuli {síikulè}

bouche f dáa {dáà}

bouche f (resp.) kára {kárà}

boucle : faire une boucle dɛ̀bɛ

boucle f d’oreille tólladen {tóllannɛ̀}

boue f lɔ̀ɔpɛ {lɔ̀ɔpɛ́ɛ̀}, nɔ́gɔ {nɔ́gɛ̀}

bœuf m nìngi {nìngéè}

bouger lamága, tága, yɛ̀lɛmán

bougie f bùzi

bouillie f mɔ̀ɔni {mɔ̀ɔnéè}, sàdi {sàdéè}

bouillie f de riz gósi {gósè}

bouillir fàtɛ́

boulanger m búlansɛ {búlansɛ̀}

boule f (de pâte, de riz etc.) mɔ̀ndɔ {mɔ̀ndɛ́ɛ̀}

boule : faire des boules kùdugbási

boulon m bùlɔn {bùlɔ́ɲɛ̀}

boum ! bɛ́p

bourdonner m̀m, úumɛ

bourrelet m de gras sur la peau kɛ́rɗɛ {kɛ́rɗɛ̀}

bousculer latùntun

bouse f de vache jàɲɛ {jàɲɛ́ɛ̀}

bouteille f bíniiri {bíniirè}, kìlási {kìlásè}

boutique f bútikɛ {bútikɛ̀}

bracelet m múllɔ {múllɛ̀}

branche f gbɔ́lin {gbɔ́liɲɛ̀}

bras m bólo {bólè}

brasier m nɛ̀gɛsɛ́n {nɛ̀gɛsɛ́ɲɛ̀}

brebis f sàaga {sàagáà}, sàagayɛ́rɛ {sàagayɛ́rɛ̀}

brèche : ouvrir une brèche yánsan

brider ràbbɛ

briller fort (soleil) ŋáɲa

brin m d’herbe sɔ̀ɔrin {sɔ̀ɔríɲɛ̀}

briser káti, láncan, tàláncan

brouette f brùɛ́ti {brùɛ́tè}

brouillard m cúddi {cúddè}, cúraari {cúraarè}

brouiller (se) gɛ̀rɛ, ɲáagàsi, wàddɛ

broussailles f pl fɔ̀yɔ́n {fɔ̀yɔ́ɲɛ̀}

brousse f búrun {búruɲɛ̀}, búrusa {búrusà}, wúla {wúlà}

brouter ɲími

broyer fófi

bruire mɛ̀ɲɛmɛ́ɲɛ

bruit m gɛ̀rɛ {gɛ̀rɛ́ɛ̀}, sɔ́nkɔ {sɔ́nkɛ̀}, sɔ̀ƴɔ́rɔ {sɔ̀ƴɔ́rɛ̀}, ɲɔ̀ɔɲáa {ɲɔ̀ɔɲáà}

faire du bruit sɔ́nkɔ, úumɛ

brûler bìntan, ɲànin

brûler (nourriture) kàtun

brûler très fort (soleil) ŋáɲa

brûler en partie mabìntan

buffle m sìgi {sìgéè}

butte f bùrugɛ́ {bùrugɛ́ɛ̀}

C – c, comme cabri, cacher, cadavre

cabri m bàa {bàâ}

cacher dògon, lamára, màra, sùturá

cacher (se) dògon, lamára, sáma, túnɛn

cadavre m fùre {fùréè}, sùu {sùéè}

cadeau m sànbaru {sànbaréè}

faire un cadeau sànba, fánda

faire un cadeau (à un groupe de gens) kàfu

cadenas m bògóro {bògórè}

caduc kɔ́rɔn {kɔ́rɔɲɛ̀}

café m kàfɛ {kàfɛ́ɛ̀}

cahier m kàyɛ {kàyɛ́ɛ̀}

caillou m kùru {kúrè}

caisse f en métal kànkíran {kànkíraɲɛ̀}

cajou (noix de) yàlagí {yàlagéè}

calebasse f fɛ́ɛ {fɛ́ɛ̀}, wúntu {wúntè}

petite calebasse f fɛ́lɛnden {fɛ́lɛnnɛ̀}

calebassier m pórtofɛɛ {pórtofɛɛ̀}

calme (être) kímaya

calmer (se) dúndu, mùɲu

camarade m d’âge filanma {fílanmà}, fúlan {fúlaɲɛ̀}, màɲɔ́gɔ {màɲɔ́gɛ̀}, nbɔ́ɔ {nbɔ́ɛ̀}

caméléon m nɔ́nsin {nɔ́nsiɲɛ̀}

camion m bɛ́n {bɛ́ɲɛ̀}

camion-citerne m sìtɔ́rnu {sìrɔ́rnɛ̀}

canard m ndɔ̀ɔku {ndɔ̀ɔkúè}

canari m lɔ́ɔndɛ {lɔ́ɔndɛ̀}

canne f túggɔrdu {túggɔrdè}

cantine f bári {bárè}

canton m kántɔn {kántɔɲɛ̀}

caoutchouc m pɔ̀ɔrɛ {pɔ̀ɔrɛ́ɛ̀}

capable kùsan

être capable húnnɛ, nɔ̀n

caractère m dáaɲa {dáaɲà}

carapace f wɔ́nbɔ {wɔ́nbɛ̀}, fóron {fóroɲɛ̀}

caresser mɔ̀ɔmɔ

carrefour m kálɛfur, kílakun {kílakuɲɛ̀}

cartes f pl à jouer kártɛ {kártɛ̀}

carton m kàrtɔ́n {kàrtɔ́ɲɛ̀}

cas m mùráadu {mùráaduè}

case f ronde tíibon {tíiboɲɛ̀}, tíimabon {tíimaboɲɛ̀}

case f du chef du village tɔ́gɔdaa {tɔ́gɔdaà}

casser tíɲa

casser (se) tíɲa

casser en deux káti

casserole f kópi {kópè}

cause f dàlílu {dàlíluè}, kùn {kùɲɛ́ɛ̀}, sábu {sábuè}

causer bìla

causerie f pendant la nuit sùmun {sùmúɲɛ̀}

cavité f fámmɛ {fámmɛ̀}

ce ɗun, hín, kɛ, wo

ceinture f kéeki {kéecè}, sòro {sòréè} tɛ́ɛ {tɛ́ɛ̀}

cela ɲɔ́ɔ, wo

célibataire f (femme) jantilimaanɛ {jántilimaanɛ̀}

célibataire m (homme) mùsubɔ́nɔ {mùsubɔ́nɛ̀}

celui ɔn, wo

celui-ci même tígi

celui-là

cendre f bùgutá {bùgutáà}

cent kɛ̀mɛ

centre m sàntíri {sàntírè}

centre m de la sous-préfecture sùprɛfɛtír

cependant àdún

cercueil m gbálanga {gbálangà}, gwɛ́ki {gwɛ́kè}

cérémonie f háaju {háajuè}, jàma {jàmáà}

certain de dóo {dóe}

certains dándo

cerveau m gáandi {gáandè}

cesser fàtan, dúfen

chacun mɔ̀kála, kála

chagrin : être chagriné mɔ́nɛ

chagriner máandinɛ

chahut m ɲɔ̀ɔɲáa {ɲɔ̀ɔɲáà}

chaîne f jɔ̀lokɔ́ {jɔ̀lokɛ́ɛ̀}

chaise f júllɛrɛ {júllɛrɛ̀}, sìgidúla {sìgidúlà}, yɛ́rɛkuntu {yɛ́rɛkuntè}

chaleur f ngúlendi {ngúlendè}, wòsi {wòséè}

chambre f bón {bóɲɛ̀}, sáanburu {sáanburè}

chameau m bábu {bábuè}, cápurta {cápurtà}

champ m fàra {fàráà}, hóllandɛ {hóllandɛ̀}, póton {pótoɲɛ̀}, sɛ̀nɛ {sɛ̀nɛ́ɛ̀}, sɛ́ppure {sɛ́ppurè}

champignon m púnnɛ {púnnɛ̀}

chance f àrsíkɛ {àrsíkɛ̀}, sàháaba {sàháabà}

chancre m lánna {lánnà}

changer fálin, yɛ̀lɛmán

changer de vêtements mafálin

chanson f sígi {sígè}

chant m réligieux béeti {béetè}

chanter sígi lá

chanter des louanges wákkɛ

chanter la prière jáarɛ

chanteur m pɛ́sɛ {pɛ́sɛ̀}, sígifɔɔlaa {sígifɔɔlaà}, sígilaalaa {sígilaalaà}

chapeau m kùfúnɛ {kùfúnɛ̀}, sálala {sálalà}

chapeau m de paille líbiti {líbitè}

chaque főo

chaque fois kőokó

chaque jour lúnwőolún

charbon m fúur, kɛ̀nbu {kɛ̀nbúè}

charge f dòni {dònéè}, kìti {kìtéè}

charité f sádaka {sádakà}

charnière f de porte kɔ̀rɛ́ɲɛ {kɔ̀rɛ́ɲɛ̀)

charrue f sárin {sáriɲɛ̀}

chasse f wáaɲɛri {wáaɲɛrè}, wàɲóori {wàɲóorè}

faire la chasse wáaɲɛ

chasser gbén, wáaɲɛ, jɔ́kki

chasseur m dònso {dònséè}, fɛ́llirilaa {fɛ́llirilaà}, wáaɲɛlaa {wáaɲɛlaà}, wáaɲɛrikɛɛlaa {wáaɲɛrikɛɛlaà}

chat m ɲàari {ɲáarè}

châtiment m sɔ̀gɔ́rɔ {sɔ̀gɔ́rɛ̀}

chatouiller kìlli

chaud gbàndi {gbándè}

chauffer (se) gbàndi, káliya

chauffeur m sòfɛ́ru {sòfɛ́rè}

être chauffeur pútaputa

chaussures f pl sàmatá {sàmatáà}

chauve-souris f tòsa {tòsáà}

chef m fúla {fúlà}, kùntígi {kùntígè}, mànsa {mànsáà}, ɲáatasoo {ɲáatasoè}, pàtóron {pàtróroɲɛ̀}, sáatigi {sáatigè}, sɛ́fu

chef m de famille jɔ́ngallɛ {jɔ́ngallɛ̀}, lúutigi {lúutigè}

chemin m kíla {kílà}, tàrawó {tàrawóè}

chemise f dòríki {dòríkè}

cher gbɛ̀lɛ

cher (être) gbɛ̀lɛyá, síya

chercher ɲínin, tàɲíni

chercher à obtenir gɛ̀rɛ

cheval m sòo {sòéè}

cheveux m pl kùnsígi {kùnsígè}

cheville f ɲágin {ɲágiɲɛ̀}

chèvre f bàa {bàâ}

chez bàta, kùnma

chien m wùlu {wùléè}

chimpanzé m dèemu {dèemúè}

Chinois m sínuwa {sínuwà}

choisir súbɛ

choix m kɛ̀ɲɲa {kɛ̀ɲɲáà}

choqué (être) ŋálɗɛ

chose f fɛ́n {fɛ́ɲɛ̀}

chuchoter sɔ́ndi

ciel m sán {sáɲɛ̀}

cigarette f sìgarɛ́ti {sìgarɛ́tè}

cil m ɲáatii {ɲáateè}

ciment m símɔn {símɔɲɛ̀}

cimetière m bɛ́rɗɛ {bɛ́rɗɛ̀}, gàburúso {gàburúsè}, sàaru {sàaréè}

cinéma m wìdeyɔ

cinq lóolu {lóolè}

cinquante bíilòolu

circoncis (être) jìgi

circonciseur m bárijelu

ciseaux m pl mɛ́kɛkkɛ {mɛ́kɛkkɛ̀}

citron m vert cáwudɛ {cáwudɛ̀}, káccu {káccuè}, lɛ̀ɛmunɛkúmu {lɛ̀ɛmunɛkúmè}

clan jànbu {jànbúè}

nom m de clan kɔ́ntɔri {kɔ́ntɔrè}, jànbu {jànbúè}

clair (être) gbɛ́

claquettes f pl pɛ́ttu {pɛ́ttuè}

clarière f fúga {fúgà}

classe f klási {klásè}

clef f sáabi {sáabè}

mettre sous clef sóki

client m kíliyan {kíliyaɲɛ̀}

clip m pɛ́sɛ {pɛ́sɛ̀}

cliqueter íidɛ

cloche f nɛ̀gɛ {nɛ̀gɛ́ɛ̀}

clôture f sànsan {sànsáɲɛ̀}

clôturer húrugɛ, sànsan

clou m pɔ́ntin {pɔ́ntiɲɛ̀}

clouer gbàngban

club m de village pɛ́minansi {pɛ́minansè}

cobra m cracheur fìnton {fìntóɲɛ̀}

cochon m kɔ̀sɛ {kɔ̀sɛ́ɛ̀}

cocoricos : pousser des cocoricos kɛ́ɛkɛ, kɛ́kkɛrɛ

cocotier kùukunáati {kùukunáatè}

co-épouse f sìna {sìnáà}

coffre m en métal kànkíran {kànkíraɲɛ̀}

cogner (se) tùgu

coiffeuse f kùndaaláa {kùndaaláà}

coiffure de femme sp. sàrán {sàráɲɛ̀}, tùru {tùréè}

coin m sára {sárà}, sɔ́ɓɓundu {sɔ́ɓɓundè}

coincer (se) kànkan

coincer (se) dans la gorge dégun

col m (partie de vêtement) kɔ́ɔlu {kɔ́ɔlè}

cola m (arbre) gùnbánbe {gùnbánbè}

cola m (noix de) wòro {wòréè}

collecter bɔ́

coller kòli, nára

collier m kɔ́nɔkonɔn {kɔ́nɔkonɔɲɛ̀}

colobe m kùla {kùláànù}

colonisation f nɔ̀ɔya {nɔ̀ɔyáà}

coloniser kɔ́lɔnizɛ

combien ? jèlu

commandant m kùmandán {kùmandáɲɛ̀}

commander kúmandɛ

comme ɓá

commencement m dáa {dáà}, fɔ́lɔ {fɔ́lɛ̀}

commencer fɔ́lɔ, dáabìta, fòkkitɛ

commencer (jour) ká

commencer (nuit) kò

comment káamìn, kómìn, kámà

commerçant m jùla {jùláà}, màmayitariláa {màmayitariláà}

commerce f jùlayá {jùlayáà}, màmayitári {màmayitárè}

faire du commerce jùlaya

commission f kíilaya {kíilayà}

commissionner lawúli

communiquer dántɛgɛ

comparer súman

compétition f kúpu

complètement féw, kɛ̀lɛ́tu, póyi, pɔ̋s, kɛ́n

comploter kánba

comportement m sɔ̀n {sɔ̀ɲɛ́ɛ̀}

compréhensible (être) gbɛ́

comprendre lɔ́n, mɔ́ɛ, nɔ̀n, ɲáalɔn, fàamu

comprendre (se) fáamɔndirɛ, fáltondirɛ

comprimé m kɔ́mpirime {kɔ́mpirimè}

compter dán, kɔ̀nti

concernant tán {táɲɛ̀}

concession f (l’ensemble des cases) gállɛ {gállɛ̀}

condiment m bántu {bántuè}

conduire labòri

conduite f sɔ̀n {sɔ̀ɲɛ́ɛ̀}

confiance f hɔ́ɔlinkinari {hɔ́ɔlinkinarè}, kàrífa {kàrífà}

avoir confiance hɔ́ɔlinkinɛ, hɔ́ɔli

confier fáwɛ, kàrifá, lakàrifa

conflit m kɛ̀lɛ {kɛ̀lɛ́ɛ̀}, gɛ̀rɛ {gɛ̀rɛ́ɛ̀}

confusion f ɲànsaŋára {ɲànsaŋárà}, ɲɔ̀ɔɲáa {ɲɔ̀ɔɲáà}

confus (être) ɲáakɛ

congé : prendre congé wàyinɛ

congédier lásìgi

connaissance f hàkkilimayá {hàkkilimayáà}

prendre connaissance de talɔ́n

connaisseur m du Coran téllitɛlaa {téllitɛlaà}

connaître lɔ́n

connard m sòofálu {sòofálè}

connu (être) tabɔ́

conseil m káwandili {káwandilè}, wáajɔ {wáajɛ̀}

suivre le conseil jɔ́kki

conseiller làlí, wàajɛ, káwandi

conséquence f dòni {dònéè}

conserver (se) màra

considération f gbíliya {gbíliyà}

prendre en considération kɔ̀nti, talɔ́n

considérer fàamu, kɔ̀nti

considérer comme lɔ́n

construire gbàsi, lɔ̀

content (être) gíɲɛ, jíɲɛ, sɛ́ɛwa, tadíya, túgan

conte m tàli {tàléè}

contenter tadíya

conter un conte tàli

continuer jɔ́kki, lɔ̀, tó

contredire sɔ̀ɔsɔ

contrée f sauvage búrun {búruɲɛ̀}, búrusa, wúla {wúlà}

contribuer fáwu

contribution f fáwɔ {fáwɛ̀}, ìttu {ìttúè}

contusion f tákkuru {tákkurè}

convenir bɛ̀n, háwurɛ, háldɛ, tabìta

copain m fúlan {fúlaɲɛ̀}

coq m ndònton {ndòntóɲɛ̀}

coquillage m kɛ́ɛdɛ {kɛ́ɛdɛ̀}

coquille f kɛ́ɛdɛ {kɛ́ɛdɛ̀}, fóron {fóroɲɛ̀}, wɔ́nbɔ {wɔ́nbɛ̀}

Coran m àlɓurána {àlɓuránà}

corbeille f dɛ̀bɛ {dɛ̀bɛ́ɛ̀}, gbàsaká {gbàsakáà}, sànkatán {sànkatáɲɛ̀}, sáŋasaŋa {sáŋasaŋà}

corde f jùlu {jùléè}

cordonnier m gárankɛɛ {gárankɛɛ̀}

corne f (d’un animal) bíɲa {bíɲà}, gàláaɗi {gàláaɗè}, kére {kérè}

corps m báli {bálè}, fàti {fàtéè}, sùu {sùéè}

corriger fálgitɛ

côte f békkɛ {békkɛ̀}, bíriƴɛ {bíriƴɛ̀}

côté m fàna {fànáà}, sɛ́ra {sɛ́rà}

cotiser (se) bólolakàfu

coton m búna {búnà}

cotonnier m gɛ̀si {gɛ̀séè}

cou m kán {káɲɛ̀}

couché (être) lá

coucher (se) resp. bɛ̀li

coucher (se) sur le dos ján

coucher avec qqn yén

coude m jókkɛ {jókkɛ̀}, nùngán {nùngáɲɛ̀}

coudre kára

couler júurɛ, síwe, wɔ̀yɔ

couleur f kùlɛɛr

coup m (sport) kúpu

coup m de fusil lɔ́waandɛ {lɔ́waandɛ̀}

coupe-coupe m kínpa {kínpà}, kùrukɛ́lɛn {kùrukɛ́lɛɲɛ̀}

couper kúntu, tɛ̀gɛ

cour f kúuru {kúurè}, lúu {lúè}, sùntu {sùntéè}, tándɛ {tándɛ̀}

courber (se) kɔ̀tɔya, kùru, mɛ́dɛ̀n

cœur m jùsu {jùséè}, sɔ̀n {sɔ̀ɲɛ́ɛ̀}

courage m jùsu {jùséè}

courir bòri

cours m kàran {kàráɲɛ̀}

courageux (être) ŋáɲa

court sutun {sútuɲɛ̀}, wutuma {wútumà}, wútu

être court sùtuman, wútuya

cousin m dénɲɔgɔ, dínboori

cousin m à palisanterie sànakú {sànakúè}

coussin m bùutu {bùutéè}

couteau m kínpa {kínpà}, mùru {mùréè}

couteau m pliant kátimuru {kátimurè}

coûter bɔ́

coûteux gbɛ̀lɛyá

couvercle m lìfa {lìfáà}

couverture f bútinfɛn {bútinfɛɲɛ̀}, dáradɛli {dáradɛlè}, súddarɛ {súddarɛ̀}

couvrir bútin, fónti, madògon, masùusa, sùturá, súumɛ, talá

crabe m gɛ́ɛgɛre {gɛ́ɛgɛrè}

cracher túttɛ

crâne m gbɛ́nkɛn {gbɛ́nkɛɲɛ̀}, kùn {kùɲɛ́ɛ̀}

crapaud m tòtikúngbilin {tòtikúngbiliɲɛ̀}, tòtipáccala {tòtipáccalà}

cravache f pɔ̀rɔkúntu {pɔ̀rɔkúntè}, pɔ̀rɔnátta {pɔ̀rɔnáttà}, sáwru {sáwrè}

crayon m kɛ̀rɛyɔ́n {kɛ̀rɛyɔ́ɲɛ̀}

créateur m tàalaa {tàaláà}

créer sínkɛ, dáa

crépuscule m fùturó {fìtírè}

crête f tùru {tùréè}, júbaado {júbaadoè}

creuser jàsin, sèn, sógoren, sòyi

creuser (d’un animal) gírbitɛ, páyita

crevasse f dùɲɛ {dùɲɛ́ɛ̀}

crever láncan

crevette f sònsón {sònsóɲɛ̀}

crier sɔ́nkɔ

criminalité f bándiya {bándiyà}

criminel m rɔ́bɛlɛ {rɔ́bɛlɛ}

être criminel bánfaruya

crocodile m bànba {bànbáà}

petit crocodile m bànbajɔ́n {bànbajɔ́ɲɛ̀}

croire síkkɛ, tàran

croquer ɲími

cueillir bɔ́

cueillir (les fruits) tɛ́tti

cueillir les restes de la récolte páyitɛ

cuiller m kùyɛ́ri {kùyɛ́rè}

cuire bàrabára

cuire (au feu) bìntan

cuisine f kúri {kúrè}

cuisiner tábi

cuisinière f dàgalɔ́ɔlaa {dàgalɔ́ɔlaà}, tábirikɛɛlaa {tábirikɛɛlaà}, tábirilaa

cuisse f tɔ̀gɔ {tɔ̀gɛ́ɛ̀}

cuivre m sìla {sìláà}

culbute f yála {yálà}

culotte f kùrsu {kùrséè}

cultivateur m sɛ̀nɛkɛláa {sɛ̀nɛkɛláà}, sɛ̀nɛwɔtɔláa {sɛ̀nɛwɔtɔláà}

cultiver kí, lán, sɛ̀nɛ, tùtu

curiosité f kúnpa {kúnpà}

être curieux kúnfa

cussonia m bólokuntu {bólokuntè}

cuve f súnbo {súnbè}

cuvette f súnbɔn {súnbɔɲɛ̀}

D – d, comme d’abord, d’accord, dangeureux

d’abord bùtun, kɛ̀nɛ́n, yànnín

d’accord módi, yɔ̀ɔ

dangeureux (être) makílan

dans búutɔ̀, kɔ́nɔ̀, mà, nɛ̀tɔ, tɔ̀, tɛ́ɛ̀ma

dans tous les cas ɲáawőoɲaa

dans trois jours sínantàko

dans une semaine lɔ́ɔkun {lɔ́ɔkuɲɛ̀}

danse f (avec frappement des mains) bólotasumun {bólotasumuɲɛ̀}

danse f (dansée au mariage devant la mère de la mariée) jɔ̀njɔ́ri {jɔ̀njɔ́rè}

danser dìnbi, dɔ̀n

danser en faisant de longs pas máɲaga

de bɔ́, dúla, kò, wá

de bonne heure f pír

de nouveau bùtúgun

de temps en temps sáayisaayi

débattre tárbɔndirɛ

déborder bɔ́n

debout (être) lɔ̀

débrouillard m kálabantɔ {kálabantɛ̀}

débrouiller (se) dɛ́bruyɛ, tànbi

début m dáa {dáà}, fɔ́lɔ {fɔ́lɛ̀}

décéder latànbi

décès m sàaya {sàayáà}

décevoir jùrɛ, máandinɛ

décharger sársitɛ

décharger (se) fɛ́ɛya

déchirer fára

déchirer (se) fára

décider ánniyɛ, háɓɓɛ, kíiti, mìjɛ, súman

décision f désyɔn {désyɔɲɛ̀}, kíiti {kíitè}, mìjɔ́ri {mìjɔ́rè}

décortiquer wɔ́tɔ

découpé fɛrɛn {fɛ́rɛɲɛ̀}

découper kúntu, takúntu, tatɛ́gɛ

découvrir írtɛ, úlufitɛ

dedans búutɔ̀ {búutɛ̀}

défaire sóli

défaire (se) fúlen, tàláncan

déféquer kɛ̀

défier lagbɛ̀lɛya

déformer (se) dù, táayɛ

défrichage m sɔ́ppuru {sɔ́ppurè}

défricher lánfan

dehors m bánta, gbɛ́ɛ {gbɛ́ɛ̀}, kɛ́ɲɛ {kɛ́ɲɛ̀}

déjà kísan

déjeuner dàtaká

délabré kɔ́rɔn {kɔ́rɔɲɛ̀}

délit m kèwuya {kɛ̀wuyáà}

demain sínàn

demander mákani, máɲìninka, ɲìninká, táɲìninka, tára,tɛ́fi

déménager sótti, tahɔ́ɗi

démodé (être) macúmaya, makímaya

démon m sáytanɛ {sáytanɛ̀}

dénombrement m kɔ̀ntɛ {kɔ̀ntɛ́ɛ̀}

dénouer tasàba

dénouer (se) fúlen

dent f ɲín {ɲíɲɛ̀}

dépêcher (se) háwujɛ, kɛ́ɲɛ

dépenser (temps) bán

dépenser (argent) dɛ̀pansi, sàn

déplacer lanámaya

déplacer (se) sótti

déplaire gbɔ́ɔya

déployer fónti

déplumer mawùtun

déposer en haut yɔ̀ngi

déposer par terre típpɛ

depuis gìlá, ílà, kàbɔ́ɔ, kàtáa, dèpí

député m dɛ̀pitɛ́ {dɛ̀pitɛ́ɛ̀}

déraciner írtɛ, wùtun

déranger sònja

dernier sákkitɔɔrɔ {sákkitɔrɛ̀}

derrière kɔ́ɔmà

derrière m júu {júè}

dès que féw, tún

désagréable gbɔ́, gbɔɔma {gbɔ́ɔmà}, tagbɔ́ɔ

descendre jìgi

désespérer kɔ́ntɔfili

déshabiller ɓɔ́rti

désir m lɔ́gɔ {lɔ́gɛ̀}

désobéir yéddi

désordre m págay, ɲɔ̀ɔɲáa {ɲɔ̀ɔɲáà}

désormais bìiɲáatɔ̀

dessus m kántɔ

déterrer írtɛ

dette f dónto {dóntè}

deuil m (d’un homme pour sa femme) lànda {làndáà}

deuil m (d’une femme pour son mari) fùrɲa {fùrɲáà}

femme f en deuil pour son mari fùrɲatɔ́ {fùrɲatɔ́ɛ̀}

deux fìla

devant kɔ̀tɔ, ɲáa {ɲáà}

développement m tɔ́sɔtɔ {tɔ́sɔtɛ̀}

développer sàbati

devenir kɛ́, má

dévêtir ɓɔ́rti

devin m fɛ́lɛrlaa {fɛ́lɛrlaà}

devinette f sànda {sàndáà}

devoir bɛ̀n, gásɛ, kán

devoir m dúwa {dúwà}

dévorer ɲími

diable m sáytanɛ {sáytanɛ̀}

diarrhée f bɔ̀ɔlabóri {bɔ̀ɔlabórè}

Dieu m állà

par Dieu wállahi

Dieus Tout-Puissant tàalaa{tàaláà}

Dieu merci ! nfásala

diffamer makára

différent (être) fàtan, wàkkílɛ

de différents types nɔnɔma {nɔ́nɔmà}

difficile gbɛ̀lɛ, gbɛlɛman {gbɛ́lɛmaɲɛ̀}, gbɛlɛn, tagbɔ́ɔ

difficulté f nánbara {nánbarà}, f ɲáagbaa {ɲáagbaà}, f prɔ̀blɛm {prɔ̀blɛ́muè}, f sáttɛndɛ {sáttɛndɛ̀}, f sònja {sònjáà}, f tɔ́ɔrɔya {tɔ́ɔrɔyà}

diffuser (se) júrɛjurɛ

dimanche m álahatti {álahattè}, dímaasi {dímaasè}

diminuer dɔ́gɔya, ɗúyitɛ

dîner kíiman

dîner m kíiman {kíimaɲɛ̀}

dire fɔ́, hɔ́llitɛ, ko, yìta

dire au revoir sáara, sàrawɔlo

direction f fàn {fàɲɛ́ɛ̀}, sɛ́ngɔ {sɛ́ngɔɛ̀}

diriger kúmandɛ, latélen

diriger (se) kúndi, kùntélen

discours m kóngol {kóngolè}

discussion f yɛ̀wtɛ́rɛ {yɛ̀wtɛ́rɛ̀}

discuter fɔ́, sàba, yɛ́wuti

diseur m de bonne aventure fɛ́lɛrlaa {fɛ́lɛrlaà}

disparaître múutɛ

dispensaire m làbutáani {làbutáanè}

disperser júnjun

disperser (se) júrɛjurɛ

disponible (être) tasɔ̀tɔ

dispute f kɛ̀lɛ {kɛ̀lɛ́ɛ̀}

disputer tárbɔndirɛ

disputer (se) gɛ̀rɛ, ɲáagàsi, wàddɛ, kɛ̀lɛ

dissipé : vivre une vie dissipée yáagɛ

dissoudre (se) yɔ́ɔsitɛ

distribuer tafàtan

distribuer (nourriture) rɔ́tti

district m nɔ́kkurɛ {nɔ́kkurɛ̀}

divers nɔnɔma {nɔ́nɔmà}

divertissement m tólon {tóloɲɛ̀}

divertir (se) ɲáalatɛgɛ

divination f fɛ́lɛri {fɛ́lɛrè}

diviser tálan, fàtan

diviser (se) en groupes klàsɛ

division f fàtan {fátaɲɛ̀}

dix tán {táɲɛ̀}

Djallonké m jàllɔnkɛ́ɛ {jàllɔnkɛ́ɛ̀}

djembé m jìnbe {jìnbéè}

djihad m jíhaadi {jíhaadè}

docteur m dòftóru {dòftórè}

document m káydi {káydè}, sɛ́bɛ {sɛ́bɛ̀}

doigt m bólokondin {bólokondiɲɛ̀}

petit doigt m sílatunden {sílatundè}

donc ɗún, háray, hári, nɔn

donner bɔ́, dí, lakée, kɔ́, wáttɛ

dormir kìnnɔ́gɔ

dos m kɔ́ɔ {kɔ́ɛ̀}

dot f fútu {fútè}

douane f dùwán {dùwáɲɛ̀}

double m súfa {súfà}

douleur f dúmɛ {dúmɛ̀}

drap m wáanaarɛ {wáanarɛ̀}

drapeau m dàrapo {dàrapóè}

droit (avoir le) bɛ̀n

droit (du côté opposé au cœur) kini {kínè}, bɛtɛ {bɛ́tɛ̀}

droit m dúwa {dúwà}

drôle (être) makírɗɛ, kírɗɛ

du côté de télen, tígan

du même age filanma {fílanmà}, màɲɔ́gɔ {màɲɔ́gɛ̀}, nbɔ́ɔ {nbɔ́ɛ̀}

du tout főyi

duper máandinɛ, mafɛ́lɛ

dur gbɛ̀lɛ

devenir dur jà

durcir ɲìɓɛ (plante)

durée f de la vie sìi {sèê}

durer mɛ́

E – e, comme eau, écaille, écarter

eau f jíi {jéè}

écaille f d’un arbre wɔ́nbɔ {wɔ́nbɛ̀}

écarter les jambes ou les mains pánsa

échanger fálin, mafálin

échapper fúutɛ, hɛ́tti, námaya, súyitɛ, wúli

écho : faire écho húnnabìta

échouer kɔ̀ri, mánkɛ

éclater láncan, málan

éclater (éclair) málumalu

école f lɛ̀kkɔl {lɛ̀kkɔ́lɛ̀}

manquer l’école sóome, lúppɛ

écolier m lɛ̀kkɔl {lɛ̀kkɔ́lɛ̀}

économies f pl jìkkɛ {jìkkɛ́ɛ̀}

écorce f kɔ́ɔ {kɔ́ɛ̀}, wɔ́nbɔ {wɔ́nbɛ̀}

écorcer sírɛ

écorchement m bósori {bósorè}

écorcher (peau d’animal) bóso

écorcheur m bósorilaa {bósorilaà}

écosser kósin, màkáa, mawɔ̀tɔ, wɔ́tɔ

écouter gɛ́nti, hɛ̀ɗi, tólomalɔ̀

écraser (dans le mortier) lóppi

écrémer dɛ́bɛdɛbɛ

écrevisse f sònsón {sònsóɲɛ̀}

écrire sɛ́bɛ, wíndɛ

écriture f wíndɛri {wíndɛrè}

écrouler (s’) bòyi

écuelle f míran {míraɲɛ̀}, pɔ̀ɔrɛ {pɔ̀ɔrɛ́ɛ̀}, pàráasi {pàráasè}

écumoire m pàsuwáru {pàsuwárè}

écureuil m kɛ̀rɛn {kɛ̀rɛ́ɲɛ̀}

éduquer kòlo

effort m yángi {yángè}

faire des efforts gɛ̀rɛ

effet : avoir un effet bìta

égal káɲɲa, kelenma {kélenmà}

être égal bɛ̀n, kán

égratigner (s’) mágòrogóro

égoïste (être) kɔ́n

élections f pl wɔ́tɛ {wɔ́tɛ̀}

électricité f kúran {kúraɲɛ̀}, táa {táà}

éléphant m sɛ̀nba {sɛ̀nbáà}

élevage m kòlóri {kòlórè}

élève m kàranbágatɔ {kàranbágatɔɛ̀}, lɛ̀kkɔl {lɛ̀kkɔ́lɛ̀}

élever dánkun, kòlo,labálu

éleveur m kòlorilaa {kòloriláà}, nàafulukololáa {nàafulukololáà}

elle a

elles anu

éloge : faire l’éloge jáarɛ

éloigner mabɔ́

être éloigné jɛ̀njɛya

éloigner (s’) mabɔ́, yànfaya

embellir tabɛ̀n

embêter sònja

embrasser súnbu

embrouiller ɲàsaɲása

émettre un son ko, kúlɛ

empêcher d’obtenir kɔ́n

emporter cúurɛ

emprunter jùlu

en bon état jɔnjɔn {jɔ́njɔɲɛ̀}

en cas kómìn

en ce moment même káakaakaa

en face de ɲáakɔtɔ {ɲáakɔtɛ̀}

en fait tɔ́ɔdɛ̀

en même temps kísan

en plus fàhín, tɔ́ɔdɛ̀, tugun

en vain káa

faire travailler en vain yángi

enceinte : devenir enceinte búujiga, búumaya, kóri

enclore dòn

enclos m díngira {díngirà}, kúla {kúlà}, wɔ̀rɛ {wɔ̀rɛ́ɛ̀}

encore gbɛtɛ {gbɛ́tɛ̀}, tugun

faire encore une fois máfila, ɓúritɛ

encore un dóondo {dòndéè}

endormir (s’) dúfen

endroit m bàta {bàtáà}, dúla {dúlà}, fàn {fàɲɛ́ɛ̀}, káa, kàn, sɛ́ngɔ {sɛ́ngɔɛ̀}, sìgidúla {sìgidúlà}

enduire masùusa, sùusa

endurer díɲɲɛ, sábali, mùɲu

énergie f dòolɛ {dɔ̀ɔlɛ́ɛ̀}

énervé (être) séetinɛ

enfance f kòloyá {kòloyáà}

enfant dén {déɲɛ̀}, dénden {dénnɛɛ̀}, sɔ̀tɔdén {sɔ̀tɔdéɲɛ̀}

enflure f ɓúurɛ {ɓúurɛ̀}

enfoncer labìla, yánsan

enfoncer (s’) bìla, úlufitɛ

engager dans bìla

engrais m fɔ̀yɔ́n {fɔ̀yɔ́ɲɛ̀}, tòli {tòléè}

enivrer (s’) súlɛ

enlever bɔ́, taká, labìta

ennemi m jágu {jáguè}, júgu {júgè}

ennui m tàna {tànáà}

enquêter tɛ́fi

enrouler mílin, mɔ́rɔmɔrɔ

enseignant m kàramɔ́kɔ {kàramɔ́kɛ̀}, lɛ̀kkɔlkaramɔ́ {lɛ̀kkɔlkaramɔ́ɛ̀}

enseignant m mɛ́tɛru

enseigner dègen

ensemble (être) wóndi

faire ensemble dɛ̀n, júundɛ

entasser mɛ́dɛ̀n

entendre mɛ́n, mɔ́ɛ

entendre (s’) fáamɔndirɛ, fáltondirɛ, tabìta, háldɛ

enterrement m sùturá {sùturáà}

enterrer bɛ́lnɛ, bìri, lawàttinɛ, madògon, sùturá, wáttinɛ

entêté gbɛ̀lɛ

être entêté gbɛ̀lɛyá

entier főo

entourage m fɛ́ɛ {fɛ́ɛ̀}

entouré (être) fò

entraîner dans un danger, problème yɔ́lli

entre tɛ́ɛ̀ma

entrer bìla, dòn, kùn

entretenir dánkun

envie f lɔ́gɔ {lɔ́gɛ̀}, sàgɔ {sàgɔ́ɛ̀}

environs m pl sɛ́ra {sɛ́rà}, fàn {fàɲɛ́ɛ̀}

envoyé m kíilaya {kíilayà}

envoyer dòni, kí, kíilaya, latànbi, lawúli

épargne f jìkkɛ {jìkkɛ́ɛ̀}

épaule f kàbankún {kàbankúɲɛ̀}

épi m gɔ́nbɛ {gɔ́nbɛ̀}

épices f pl (faite à partir de graines de néré) súnbara {súnbarà}

épieu m tùga {tùgáà}

épine f búllɛ {búllɛ̀}, ɲágin {ɲágiɲɛ̀}, ŋàɲin {ŋàɲíɲɛ̀},

épine (de porc-épic) yɔ́lɔ {yɔ́lɛ̀}

éplucher kósin, wɔ́tɔ

éponge m : laver avec une éponge yírigɛ

époque f káɲɲa {káɲɲà}, tèle {télè}

épouse f mùsu {músè}

épouser jíga, jɔ́nbaya

époux m jígabaga {jígabagà}, kàyi {kàyéè}

épreuve f ɛ̀ksamɛ́n

éprouver latànbi

éraflure f gòrogóro {gòrogórè}

escargot m jànpáta {jànpátà}

esclave m jɔ̀n {jɔ̀ɔyáà}

espérer tánginɛ

espoir m jìkkɛ {jìkkɛ́ɛ̀}, yíli {yílè}

donner de l’espoir à latánginɛ, tánginɛ

esprit m (qualité) hàkkíli {hàkkílè}, níi {néè}

esprit m (être surnaturel) jínna {jínnà}

essuyer mɔ̀ɔmɔ

est-ce que ? ɛ̀nɛ́ɛ̀, kére

et háa, hári, nin, ɔn, táwi, táyi, nɔn

étain m (métal) dàɲa {dàɲáà}

étaler fɛ́nsɛn

étayer júggɛ

éteindre ɲíppɛ, fɛ́nsɛn, talá, tasàba

éteindre (s’) dúfen, kìnnɔ́gɔ, sà

éternuer tìso

étirer (s’) jɛ̀njɛya

étoile f lɔ̀ɔlɔ {lɔ̀ɔlɛ́ɛ̀}

étonner jíɓɛ, jíɓinɛ, ŋálɗinɛ

étourdissement m ɲáalamilin {ɲáalamiliɲɛ̀}

étranger m lúntan {lúntaɲɛ̀}

étrangler dégun

être bi

être m humain mɔ̀gɔndenfín {mɔ̀gɔninfíɲɛ̀}

étroit (être) fáaɗɛ

étude f kàran {kàráɲɛ̀}

étudier kàran

eux anu

évanouir (s’) jà

évaporer (s’) gbɛ̀tɛn

éventer fìnfan

évidemment háray

exactement tígitigi {tígitigè}, káakaakaa

examen m ɛ̀ksamɛ́n

examiner mafɛ́lɛ, tɛ́fi

excavateur m línga {língà}

excéder fɔ́li

excrément m bòo {bòéè}

exemple m mísal {mísalɛ̀}

par exemple wàna

prendre comme exemple ɲáamala

exorcisme m cɔ́ɔra {cɔ́ɔrà}

exorcisme m sous la forme écrite náse {násè}

expédier kí, kíilaya

expérience f hàkkilimayá {hàkkilimayáà}

avoir l’expérience de faire qqch déri

gagner de l’expérience kèwuya

expirer fàga

explication f fáranfansiri {fáranfansirè}

expliquer fáranfànsin, ɲáafɔ, ɲáakàran, sífa, tafɔ́, ɲáasifɛ

exprès : faire exprès tɛ́wu

extraire súyitɛ

F – f, comme fabrication, fabriquer, face-à-face

fabrication f dáari {dáarè}

fabriquer dáa, laɲìɲa, lɛ́sɛ, séɲɛ

face-à-face tɛ́nkun

fâché (être) ɓírɛ, séetinɛ, mɔ́nɛ, dímiya, ŋáɲa, ŋáɲaya

facile dí, sɔ̀nɔma, tadíi

être facile nɔ̀ɔya

fagot m kìti {kìtéè}

faible fúyantɛ {fúyantɛ̀}

être faible jáasɛ

faiblement dóyidoyi

faim f kɔ̀mɔ {kɔ̀mɛ́ɛ̀}, kɔ́nkɔ {kɔ́nkɛ̀}, kɔ́ɔjɔ {kɔ́ɔjɛ̀}

faim f de viande mɛ̀ɛya {mɛ̀ɛyáà}

faînéant m bánfaru {bánfarè}

faire kɛ́, má, wáli

faire de son mieux wàkkílɛ

faire exprès tɛ́wu

faire face ɲáatigilɛn, télen, kúndi

faire mal dúmɛn, tatè

faire signe háylɛ, kánnabɔ

falloir : il faut que bɛ́, fó, kóyi, máa

famille f báarɛnma {báarɛnmà}, béngure {bɛ́ngurɛ̀}, bòlondá {bòlondáà}, bóndaa {bóndaà}, dénbaya {dénbayà}, fàmi, lúu {lúè}, gállɛ {gállɛ̀}

chef m de famille jɔ́ngallɛ {jɔ́ngallɛ̀}

fardeau m dòni {dònéè}

farine f fáarin {fáriɲɛ̀}

fatigué (être) kɔ̀ri

faucher wɔ̀rtɔ

faucille f wɔ̀rtɔ {wɔ̀rtɛ́ɛ̀}

faucon m sɛ̀gɛ́lɛ {sɛ̀gɛ́lɛ̀}

façon f nɔ́nɔ {nɔ́nɛ̀}, súfa {súfà}

félicité f hɛ́ɛra {hɛ́ɛrà}, sàháaba {sàháabà}

femme f mùsu {músè}

femme f pas mariée cúccuru {cúccurè}

femme f bien-aimée báata {báatà}

femme f de neveu káawu

femme f du neveu dáati

femme f en deuil pour son mari fùrɲatɔ́ {fùrɲatɔ́ɛ̀}

femme f enceinte búumatɔ {búumatɔɛ̀}

fendre fára, tatè, tè

fendu fɛrɛn {fɛ́rɛɲɛ̀}

fenêtre f fínɛtɛr {fínɛtɛrɛ̀, fínɛtrɛ̀}

fente f dùɲɛ {dùɲɛ́ɛ̀}

fer m nɛ̀gɛ {nɛ̀gɛ́ɛ̀}, sùlunɛ́gɛ {sùlunɛ́gɛ̀}

fer m à repasser fɛ́ɛru {fɛ́ɛruè}

fermement gbɛ̋n, ki̋i

fermer sóki, tágun

fermeture f éclair fɛ́rmɛtir {fɛ́rmɛtirɛ̀}

fertilisé (être) tòli

fesse f jùugbólo {jùugbólè}, júu {júè}

fête f jàma {jàmáà}, sáli {sálè}, swáare {swáarè}

fétiche m sánamu {sánamuè}

feu m táa {táà}

petit feu m gbɛ́ɛgbɛɛ {gbɛ́ɛgbɛɛ̀}

feuillage m fìtaarɛ {fìtáarɛ̀}

feuille f fíta {fítà}, yànba {yànbáà}

feuille f de patate tólofara {tólofarà}

fiable kélɗi

fiancée f jɔ́nba {jɔ́nbà}

ficelle f gáara {gáarà}, jùlu {jùléè}

fidèle (être) ɗɔ́ftɛ, kùmmasa

fidélité f ɗɔ́ftɔ {ɗɔ́ftɛ̀}

rester fidel à fíɓɛ

figue f tòro {tòréè}

fil m gáara {gáarà}

filer (tisser) wùrundu

filet m de pêche báajala {báajalà}, fìlijɔ́ɔ {fìlijɔ́ɛ̀}, jɔ̀ɔ {jɔ̀ɛ̂}

fille f dénmusu {dénmusè}; súnkutun {súnkutuɲɛ̀}

film m pɛ́sɛ {pɛ́sɛ̀}

fils m dén {déɲɛ̀}, dénkaye {dénkayè}

finalement háa

finir bán

fixer avec des clous gbàngban

flamme f táa {táà}

petite flamme f gbɛ́ɛgbɛɛ {gbɛ́ɛgbɛɛ̀}

flair m fɔ̀ɔfi {fɔ̀ɔféè}

flairer súnbu

flèche f bɛ̀ɲɛ {bɛ̀ɲɛ́ɛ̀}, dágan {dágaɲɛ̀}

fléchir fàga

fleur f féere {féerè}

fleuve m báa {báà}

flotter núnbɛ, wɔ̀yɔ

flûte f tánbin {tánbiɲɛ̀}

foi f díina {díinà}

foie m búɲa {búɲà}, hɛ́ɛrɛ {hɛ́ɛrɛ̀}

fois f dúlaa, kɛ̀ɲɲa {kɛ̀ɲɲáà}, kóo {kóè}

fonder sínkɛ, tínbɛ

fondre hɔ́nci, lɛ̀ɛ, yóosi, táayɛ

fonio m fóndo {fóndè}

fonio m préparé làtu {làtúè}

football m bàlɔnsú {bàlɔnsúè}

fou : devenir fou fàatiyá

force f fànga {fàngáà}, mírin {míriɲɛ̀}, dòolɛ {dɔ̀ɔlɛ́ɛ̀}

forêt f bɔ̀fɔ {bɔ̀fɛ́ɛ̀}, fìtaarɛ {fìtáarɛ̀}, túu {túè}

forge f fàn {fàɲɛ́ɛ̀}, tɔ́gɔ {tɔ́gɛ̀}

forgeron m dáarikɛɛlaa {dáarikɛɛlaà}, nùmu {nùméè}

fort belebele {bélebelè}, dɔɔlɛma {dɔ́ɔlɛmà}, kóobèn, gbɛ̋n

fort (pour le verbe kìti ‘attacher’) ki̋i

fosse f dìnka {dùnkáà}

fossoyeur m dìnkafáralaa {dìnkafáralaà}

fou m fàatɔ {fàatɔ́ɛ̀}

fouet m pɔ̀rɔkúntu {pɔ̀rɔkúntè}, pɔ̀rɔnátta {pɔ̀rɔnáttà}, sáwru {sáwrè}

foulard m jàla {jàláà}, kùnkíti {kùnkítè}, kùnnasíte {kùnnasítè}

foulard m porté par la fiancée pendant le mariage tíggarɛ {tíggarɛ̀}

foule f dúniya {dúniɲà}, jàma {jàmáà}, nbàtu {nbàtúè}

foumeau m sùlɔ {sùlɛ́ɛ̀}

four m fúur

fourchette f fùrsɛ́ti {fùsɛ́tè}

fourmi f dìndíla {dìndílà}, máɲan {máɲaɲɛ̀}, mɛ́nɛmɛnɛ {mɛ́nɛmɛnɛ̀}, sìnsíla {sìnsílà}, nɛ́nɛnɛnɛ {nɛ́nɛnɛnɛ̀}, ràddo {ràddóè}

fourneau m fúrnɔ {fúrnɛ̀}

fournir júggɛ

fourré m kɔ̀ɔtúu {kɔ̀ɔtúè}, fɔ̀yɔ́n {fɔ̀yɔ́ɲɛ̀}

foyer m fàn {fàɲɛ́ɛ̀} (atelier) (dans la forge)

fracturer tè

frais kutan {kútaɲɛ̀} (aliments)

franc m fáran {fáraɲɛ̀} (monnaie)

France f Fáransɛ̀

franchement sábù

francolin m càccarɔ {càccarɔ́ɛ̀}, wòlo {wòléè}

frapper bɔ̀nbɔ, gbàsi, kùdu, tínba

frapper les grains après la récolte fɛ́

frapper à la porte kɔ́nkɔn

frapper fort búlan

frère m aîné kɔ̀tɔ {kɔ̀tɛ́ɛ̀}

frère m cadet dɔ́gɔ {dɔ́gɛ̀}

frictionner mɔ̀ɔmɔ

fripon m bólomaɲagantɔ {bólomaɲagantɛ̀}

froid kima {kímà}

être froid kímaya

froid m kíma {kímà}

fromager m bàntan {bàntáɲɛ̀}

front m tíindɛ {tíindɛ̀}

frontière f dàn {dàɲɛ́ɛ̀}, nàanin {nàaníɲɛ̀}

frotter gbàsi, mamɔ̀ɔmɔ, mɔ̀ɔmɔ

frou-frou wósowoso (imite le frôlement)

froufrouter mɛ̀ɲɛmɛ́ɲɛ

fruit m dén {déɲɛ̀}

donner des fruits dén

fumée f sìisi {sìiséè}

fumer fíimɛ

fumier m jàɲɛ {jàɲɛ́ɛ̀}

funérailles f pl sàaya {sàayáà}

fuseau m yìnda {yìndáà}

fusil f fìnkáari {fìnkáarè}, màrifá {màrifáà}

fusil m chargé de poudre sóppanippa

tirer avec un fusil tíirɛ, fɛ́lli, fòyi

fusillade f fɛ́lliri {fɛ́llirè}, fòyíri {fòyírè}

futé kèwu

futur m ɲáa {ɲáà}

G – g, comme gagner, gale, galipette

gagner dans un jeu gáɲɛ

gagner de l’argent wáli

gagner sa vie bálu

gale f kàti {kàtéè}

galipette f yála {yálà}

garantie f séedeya {séedeyà}

garde f kántari {kántarè}

garder áynɛ, kántan, lamára, màra

ne pas garder pour qqn bɛ̀n

gardien m kántarikɛɛlaa {kántarikɛɛlaà}, kántarilaa {kántarilaà}, sóori {sóorè}

gargote f bári {bárè}

garçon m dénden {dénnɛɛ̀}, ndúguse {ndúgusè}, kàyi {kàyéè}

gaspiller tíɲa

gâteau m gàto

gâter tíɲa

gâter (se) tíɲa, tòli

gauche (main) mara {márà}

gêner sònja

génération f jàmáanu {jàmáanè}

genette f fìlfildu {fìlíldè}

génie m jínna {jínnà}

genou m kúngbɛlɛn {kúngbɛlɛɲɛ̀}

genre m de súgu {súgè}

gens pl dúniya {dúniɲà}

gentil tadíi

génuflexion f dárdɛ {dárdɛ̀}

gérer bìta

gerbe f kìti {kìtéè}

germe m fɛ́tɛn {fɛ́tɛɲɛ̀}

gésir ján

gifler tólogbàsi

gingembre m jùnja {jùnjáà}, ɲámaku {ɲámakuè}

glisser námaya

glorifier jáarɛ

goitre m fɔ̀ɔrɔ {fɔ̀ɔrɛ́ɛ̀}

gombo m náma {námà}, tàku {tàkúè}

gonds m pl kɔ̀rɛ́ɲɛ {kɔ̀rɛ́ɲɛ̀} (de porte)

gonfler fúnun, yìti

gorge f hɔ́nɔndɛrɛ {hɔ́nɔndɛrɛ̀}, kɔ́nɔndɔlu {kɔ́nɔndɔlè}

goûter métti

goutter síntɛ

gouvernement m gùwɛrnɛman

gouverner mànsayá, nɔ̀n

goyave f bìyákɛ {bìyákɛ̀}, gɔ̀yáabɛ {gɔ̀yáabɛ̀}

grâce à bàriki

grâce f dúba {dúbà}

grain m ábbɛrɛ {ábbɛrɛ̀}

donner des grains lasúlen

graine f de néré kɛ́nda {kɛ́ndà}

graisse f animal kɛ́n {kɛ́ɲɛ̀}

grand baa {báà}, belebele {bélebelè}, jɔ́ɔman (Dieu), kalaba, kòlo {kólè}, wálu {wálè}, yɛ̀nyɛ

être grand yáagɛ, yáagɛya

grandir kèwuya, kòliya, kòloya, yɛ̀lɛ

grand-mère f màama

grand-père m mànkay, bénba

gratitude f báriki {bárikè}

gratter maŋáɲa, mawɔ̀tɔ, ŋànsín, páyita, wɔ́tɔ

gratter (se) maŋáɲa, màŋásɛ, mawɔ̀tɔ, ŋáɲa

gravats m pl wɔ̀ngɔ́rɛ {wɔ̀ngɔ́rè}

grave fitina {fítinà}

gravier m kɔ́cci {kɔ́ccè}

gredin m wúccundu {wúccundè}

greffé (mangue) grɛ́filen {grɛ́fileɲɛ̀}

grenier m bòntón {bòntóɲɛ̀}, ságarɛ {ságarɛ̀}

grenouille f tòti {tòtéè}

grenouiller náafigiya

griffe f ŋànsín {ŋànsíɲɛ̀}

griffer fára, ŋànsín

griller yílan

griot m bɔ̀lɔn {bɔ̀lɔ́ɲɛ̀}, bɔ̀lɔnfɔ́ɔlaa {bɔ̀lɔnfɔ́ɔlaà}, jèli {jèléè}, ɲàmakála {ɲàmakálà}

gronder íidɛ

gros kiita {kíità}, kòlo {kólè}, kúnba {kúnbà}, bùlubúlu {bùlubúlè}

grossir búumaya, kòliya

grotte f fámmɛ {fámmɛ̀}

groupe m grúpu {grúpè}, kúruba {kúrubà}

groupe m de musique làppáya {làppáyà}

guérir kɛ́ndɛya, tawúli

guérir (se) ndíkkɛ

guérisseur m bìle {bìléè}, bìlekáabara {bìlekáabarà}

guerre f kɛ̀lɛ {kɛ̀lɛ́ɛ̀}, gɛ̀rɛ {gɛ̀rɛ́ɛ̀}

guerrier m gɛ̀rɛlikɛ́ɛlaa {gɛ̀rɛlikɛ́ɛlaà}, kɛ̀lɛkɛ́ɛlaa {kɛ̀lɛkɛ́ɛlaà}, sòofa {sòofáà}

guetter ɲòmorɛ́

gueux m bólokolon {bólokoloɲɛ̀}

guib m harnaché mìnan {mìnaɲɛ́ɛ̀}

Guinée f Làginɛ

H – h, comme habileté, habiller, habitant

habileté f nɔ̀ɔya {nɔ̀ɔyáà}

habiller (s’) ɓɔ́rni

s’habiller bien kìti

habitant m bóndaalakaa {bóndaalakaà}, káa {-káà}

habitant m du pays dùgurɛ́n {dùgurɛ́ɲɛ̀}

habiter hɔ́ɗi, jìgiya, lóosi, sìgi

habits m pl fàani {fàanéè}, fɛ́ɛtibɔ {fɛ́ɛtibɔɛ̀}

habituer (s’) déri

hache f tɛ̀gɛrɛ́ {tɛ̀gɛrɛ́ɛ̀}

petite hache pour tailler des jeunes pousses d’arbre jɛ́ndɛ {jɛ́ndɛ̀}

hajji m àláji

hamac m jɔ̀ɔ {jɔ̀ɛ̂}

hameçon m kìndólin {kìndoliɲɛ́ɛ̀}

harceler laɲíni

haricot m sɔ̀sɔ {sɔ̀sɛ́ɛ̀}

harmattan m cúraari {cúraarè}

harnais m sárin {sáriɲɛ̀}

harpe f bɔ̀lɔn {bɔ̀lɔ́ɲɛ̀}

hâter latɛ́riya

hausser kɔ́rta

haut jàn {jáɲɛ̀}, jɛnjɛma {jɛ̀njɛmáà}, yɛnyɛma {yɛ́nyɛmà}, yɛ̀nyɛ

devenir/être haut yènɲiya

héberger wɛ́rni, jìgiya

hélicoptère m ɛ̀liskoptɛ́r {ɛ̀liskoptɛ́rɛ̀}

henné m jàbi {jàbéè}

herbe f narcotique drɔ́gu

herbe f sólin {sóliɲɛ̀}, sɔ̀ɔrin {sɔ̀ɔríɲɛ̀}, bín {bíɲɛ̀}

hériter hɛ́ɛrɔrɛ

heure f lɛ́ɛru {lɛ́ɛrɛ̀}

heureux (être) jíɲɛ, sɛ́ɛwa, tadíya, gíɲɛ

heurter gbàsi

heurter (se) tùgu, tabɔ́

hier kúnùn

hippopotame m jíitɔminan {jíitɔminaɲɛ̀}, málin {máliɲɛ̀}

histoire f àfɛ́rɛ {àfɛ́rɛ̀}, pàrti {pàrtéè}, táarika {táarikà}

hivernage m sàma {sàmáà}, sɛ́ttɔ {sɛ́ttɔɛ̀}

hochet m láala {láalà}

homme m mɔ̀gɔ {mɔ̀gɛ́ɛ̀}, mɔ̀gɔndenfín {mɔ̀gɔninfíɲɛ̀}, kàyi {káyè}

homme m blanc pòrto {pòrtéè}, tìbáabu {tìbáabuè}

homonyme m (porteur du même nom) tɔ́gɔman {tɔ́gɔmaɲɛ̀}

honnête (être) télen

honneur m gbíliya {gbíliyà}, tɛ́dungal {tɛ́dungalɛ̀}

honorer gbíliya

honte (avoir) màliya, màlu, yóosi

honte : faire honte wírtɛ

hop ! càrakpi̋w, púrunpurunpurun

hôpital m làbutáani {làbutáanè}

horloge f mɔ̀ntɔ́rɔ {mɔ̀ntɔ́rɛ̀}

houe f kéri {kérè}

petite houe f sígiyan {sígiyaɲɛ̀}

houppe f (coiffure de femme) tùru {tùréè}

huile f túlu {túlè}

huit ságin {ságiɲɛ̀}

hutte f de berger bùgu {bùgéè}

hyène f kɔ̀nkɔtakólo {kɔ̀nkɔtakólè}, súluku {súlukè}

I – i, comme ici, idée, identique

ici níi, yàn

idée f fɛ̀ɛrɛ {fɛ̀ɛrɛ́ɛ̀}

identique kélen {kéleɲɛ̀}, kelenma {kélenmà}

igname m káppɛ {káppɛ̀}, kúu {kúè}, pɔ́tɛn {pɔ́tɛɲɛ̀}, pùrɛ {pùrɛ́ɛ̀}, wúsen {wúseɲɛ̀}

il a

il faut que bɛ́, fó, kóyi, máa

île f súururɛ {súururɛ̀}

illustration f mísal {mísalɛ̀}

ils anu

imaginer míri

imam m álmaami, ìmáamu {ìmáamuè}

imbécile m kɔ̀mɛ {kɔ̀mɛ́ɛ̀}

imiter ladègen, ɲáamala

immédiatement ɲɔ́ninɲɔ

implanter (s’) níiɲa

implorer madíya, síntirɛ, tára

impoli ɲáakɔ̀kɔ́ta

important kòlo {kólè}

être important kélɗi, múnanfan

imposer wáttɛ

impossible : il est impossible de wánayɛ

impôt m fàríla {fàrílà}, ìttu {ìttúè}, sàgállɛ {sàgállɛ̀}

inaugurer údditɛ

incendie m bìntári {bìntárè}

incirconcis m bìlakóro {bìlakórè}

inciter nàati

incliner (s’) yɛ́ngɛ

indicateur m máandɛ {máandɛ̀}

indication f séedeya {séedeyà}

indigo m gàra {gàráà}

indiscret m náafigi {náafigè}

indiscrétion f náafigiya {náafigiyà}

infliger bìla

information f dántɛgɛ {dántɛgɛ̀}

demander des informations fɔ́

infraction f kèwuya {kɛ̀wuyáà}

inquiéter (s’) áanɛ, ánndɛ, hámmi, máapɛ

inquiétude f jùsusáa {jùsusáà}

insérer (s’) dɛ́ndɛ

instrument m de travail pyúnden {pyúnnɛ̀}, úti {útè}, wálifɛn {wálifɛɲɛ̀}

instrument m de musique tólonfɛn {tólonfɛɲɛ̀}

espèce d’instrument de musique : bàta {bàtáà}, fɔ́ɔrɔfɛn {fɔ́ɔrɔfɛɲɛ̀}

insuffisant (être) dɔ́gɔya

insulte f pɔ̀rɔntá {pɔ̀rɔntáà}

insulter lafɛ́, nàani

intellectuel m téllitɛlaa {téllitɛlaà}

intelligence f hàkkíli {hàkkílè}

intense belebele {bélebelè}

intention : avoir l’intention ánniyɛ

intérêt m múnanfan { múnanfaɲɛ̀}, nàfa {nàfáà}

intérieur m búu {búè}

mettre à l’intérieur túnbɛ

intermédiaire m sábu {sábuè}

interroger ɲìninká

interrompre bóloka, latɛ̀gɛ

intervenir bìla

intestins m pl tɛ́tɛki {tɛ́tɛkè}

intrigant m náafigi {náafigè}

intriguer náafigiya

inutilement káa

inviter ɛ́nfitɛ

isolément dànma

J – j, comme jaloux, jambe, jatte

jaloux m kɔ́nnantɛ {kɔ́nnantɛ̀}

jambe f gbɛ̀lɛ́n {gbɛ̀lɛ́ɲɛ̀}, dɛ̀nsɛ {dɛ̀nsɛ́ɛ̀}, kèn {kèɲɛ́ɛ̀}

jatte f pàráasi {pàráasè}

jaune nɛtɛlama {nɛ́tɛlamà}, púuta {púutà}

javelot m làbbɔ́ɔru {làbbɔ́ɔrè}

je n

jeter cùrunkan, fòyi, labón, lafíli, bón

jeter (se) gbán

jeter en éparpillant sárin

jeter un coup d’œil ɲáalakalan

jeu m tólon {tóloɲɛ̀}

jeu m de dames dáamu {dáamuè}

jeu m du loup gbɛ́llɔgbɛllɔ

jeudi m àlkámisa {àlkámisà}

jeune et vigoureux kámarɛn {kámarɛɲɛ̀}

jeune homme dénden {dénnɛɛ̀}, ndúguse {ndúgusè}, kámarɛn {kámarɛɲɛ̀}

jeûner sún

joie f hàttagbúra {hàttagbúrà}, ɲáaɲaa {ɲáaɲaà}, sɛ́ɛwaya {sɛ́ɛwayà}

joli kéeɲin {kéeɲiɲɛ̀}

joue f gbán {gbáɲɛ̀}, kènke {kènkéè}

jouer súye, tólon

jouer au jeu du loup gbɛ́llɔn

jouet m tólonfɛn, tólon {tóloɲɛ̀}

joug m sùulɔ́gɔ {sùulɔ́gɛ̀}

jour m lún {lùɲɛ́ɛ̀}, tèle {télè}

clair m du jour bánta {bántà}

passer la journée tèlen

jour m férié sàllun {sálluɲɛ̀}

joyau m cúdaarɛ {cúdaarɛ̀}

jugement m kíiti {kíitè}

juger kíiti, ɲáawɛ

jumeau m fɛ́rɛn {fɛ́rɛɲɛ̀}, nbɔ́ɔ {nbɔ́ɛ̀}, syùtádɛ {syùtádɛ̀}

jument f sòo {sòéè}

jupe f sípɔn {sípɔɲɛ̀}

jurer sɛ́ɛla

jus m síi {séè}

jusqu’à háa

juste kɛ́ndɛ {kɛ́ndɛ̀}

juste (seulement) pɛ̋t, téru

justice f sáriya {sáriyà}

K – k, comme Kakabé, karité, kilomètre

Kakabé m álmaamiyakaa {álmaamiyakaà} yɔ̀nkáyi {yɔ̀nkáyè},kákkabɛ {kákkabɛ̀}

la langue kakabé m yɔ̀nkúlè

pays des Kakabés álmaamiya {álmaamiyà}

karité m káara {káarà}

kilomètre m kílo

kinkéliba m kànkalibá {kànkalibáà}

Kissi m kísi

Kourou-Maninka m kúrumaninka {kúrumaninkà}, kúru

kpelle m gbɛ̀rsɛ {gbɛ̀rsɛ́ɛ̀}

L – l, comme , là-bas, labourer

ɲɔ́ɔ, ɲɔ́ɔndɛtɔ

là-bas káa, ɲɔ́ɔndɛtɔ, pàn

labourer (le champ) wɔ́tɔ

lâcher bóloka, fúlen

laid bɔ̀nɔ, bɔnɔma {bɔ́nɔmà}

laisser bóloka, tó

laisser derrière soi tànbi

laisser faire dí, tó

lait m nɔ́nɔ {nɔ́nɛ̀}

lame f d’une hache sóɲɛ {sóɲɛ̀}

lamentation f sɔ́ɔrɔ {sɔ́ɔrɛ̀}

lampe f lámpu {lámpuè}

lance f làbbɔ́ɔru {làbbɔ́ɔrè}

lance-pierre m lànsɛ {lànsɛ́ɛ̀}, làspɛ́rɛ {làspɛ́rɛ̀}, pɔ̀rɔ {pɔ̀rɛ́ɛ̀}

lancer lafíli

langouste f sònsón {sònsóɲɛ̀}

langue f kán {káɲɛ̀}, kúlu {kúlè}, kúma {kúmà}

langue f (anat.) nɛ́n {nɛ́ɲɛ̀}

larmes f pl ɲáajii {ɲáajeè}

laver kò

laver avec une éponge yírigɛ

lécher métti

léger háyfɛnden

être léger fɛ́ɛya, háyfɛ

lentement dóyi, dóndèn-dóndèn

léopard m kólo {kólè}

lèpre f kùna {kùnáà}

lequel ? ɲùman

lettre f lɛ́tɛrɛ {lɛ́tɛrè}

lever kɔ́rta, layɛ̀lɛ, náaɗɛ

lever (se) wúli, yɛ̀lɛ

lever (se) rapidement bára

lever (se) tôt sòri

lever (partie du corps) tóoni

lézard m mùluku {mùlukéè}, nbása {nbásà}

leçon f kàran {kàráɲɛ̀}

liane f nɔ́nbɔ {nɔ́nbɛ̀}

libellule f jíikanka {jíikankà}

lier kìti, náran, ràbbɛ

lier les pieds d’une vache tóngi

lièvre m sánden {sánnɛ̀}, sàrindén {sàrinnɛ́ɛ̀}

ligne f de pêche kɛ́rɛn {kɛ́rɛɲɛ̀}, ndólin {ndóliɲɛ̀}

lignée f bòlondá {bòlondáà}

limite f dàn {dàɲɛ́ɛ̀}

limiter (se) à dàn

linceul m kàsa {kàsáà}

lion m jàta {jàtáà}, pyón {pyóɲɛ̀}

liquide putaputa {pútaputà}

lire kàran

lisse (être) námaya, néwu

lit m gbèngbi {gbèngbéè}, láafɛn {láafɛɲɛ̀}

livre m búku {búkè}, líwuru {líwurè}

livrer dòni, júggɛ

local m dùgurɛ́n {dùgurɛ́ɲɛ̀}

locuste m tɔ̀n {tɔ̀ɲɛ́ɛ̀}

loger hɔ́ɗi, lóze

loger des visiteurs lóosi, wɛ́rni

loi f sáriya {sáriyà}

loin jàn {jáɲɛ̀}, yànfa

long yɛnyɛma {yɛ́nyɛmà}, jàn {jáɲɛ̀}, jɛ̀njɛya, yáagɛ, jànjaya

devenir/être long yènɲiya

longtemps báakɛ, kóobèn, háa

lot m háɓɓɛrɛ {háɓɓɛrɛ̀}

louche f kàlamá {kàlamáà}, kùdu {kùdéè}

louer jáarɛ, wákkɛ

lourd gbíli {gbílè}

devenir/être lourd gbíliya

luire jàlbɛ

luisant (couleur) gbɛ́ɛ {gbɛ́ɛ̀}

lumière f dáygu {dáyguè}, gbɛ́ɛgbɛɛ {gbɛ́ɛgbɛɛ̀}

lumière f du soleil kɛ́ɲɛ {kɛ́ɲɛ̀}

l’un l’autre ɲɔ́gɔn

lundi m tɛ̀nɛn

lune f káru {kárè}

lunettes f pl líneti {línetè}, wɛ́ɛru {wɛ́ɛrè}

lutte f gɛ̀rɛ {gɛ̀rɛ́ɛ̀}

luxé (être) múgu

M – m, comme macher, machette, machin

macher ɲími

machette f kínpa {kínpà}, kùrukɛ́lɛn {kùrukɛ́lɛɲɛ̀}

machin fínkɛ

machine f màsin {màsíɲɛ̀}

madame f màdan {màdáɲɛ̀}

madrasa f mádarasa {mádarasà}

magie f de marabout sérru {sérruè}

magouiller náafigiya

magouilleur m náafigi {náafigè}

maigre mɛ́sɛ, mɛ́sɛn {mɛ́sɛɲɛ̀}

maigrir bára, gbɛ̀tɛn, mɛ́sɛya

main f bólo {bólè}

main f (resp.) kɔ̀ɲɔ {kɔ̀ɲɛ́ɛ̀}sɔ̀ɔkɛ {sɔ̀ɔkɛ́ɛ̀}

maintenant bìiɲáatɔ̀, kɔ̀tɛ́ɛ̀, níi, yànkáa

mais àdún, ɓá, ɓánɔn, hári, kɔ̀nɔ, nɔn, táwi, táyi

maïs m káaba {káabà}

maison f bón {bóɲɛ̀}, bóndaa {bóndaà}

maître m kàramɔ́kɔ {kàramɔ́kɛ̀}, tìgi {tígè}

mal kɔ́rɔn {kɔ́rɔɲɛ̀}

mal m dúmɛ {dúmɛ̀}, ɛ́lla {ɛ́llà}, júguya {júguyà}, kɔ́rɔya {kɔ́rɔyà}

faire du mal dúmɛn, tatè

malade gbàndi {gbándè}

être malade gbàndi, gbàndiyá

malade m gbàndibagatɔ́ {gbàndibagatɔ́ɛ̀}

malade ayant un goitre fɔ̀ɔrɔtɔ́ {fɔ̀ɔrɔtɛ́ɛ̀}

maladie f gbàndiyá {gbàndíyà}, kìtayá {kìtayáà}

espèces de maladies : fúurɛlabɛ {fúurɛlabɛ̀}, lùɛ {lùɛ́ɛ̀}, nɔ̀ɔrɔ {nɔ̀ɔrɛ́ɛ̀}

malédiction f dánka {dánkà}

malgré fí

malheur m káta {kátà}

malin kèwu

être malin kèwuya

Malinké m máninka {máninkà}

malle f en métal kànkíran {kànkíraɲɛ̀}

malpoli (être) lagbɔ́ɔya

manche f fála {fálà}, kàla {kàláà}

manger dámu, ɲími

manger (resp.) kɔ́ni

manger quand la nuit tombe pendant le Ramadan sùguli

manger à sa faim fá

donner à manger lónginɛ

mangue f mángo {mángoè}

manguier m mángojuu {mángojuè}

manière f ɲáa {ɲáà}

Maninka m máninka {̀máninkà}

manioc m bàntára {bàntárà}

manioc m pilé fáriɲa {fáriɲà}

manipuler bìta

manque f táɲa {táɲà}

manquer l’occasion fó, mánkɛ

mante f religieuse állalasoo {állalasoè}

marabout m kàramɔ́kɔ {kàramɔ́kɛ̀}

marâtre f nándèn, sìna {sìnáà}

marchand m jùla {jùláà}

marché m (quotidien) lúumɔ {lúumɛ̀}, kɔ̀ɔkɔ {kɔ̀ɔkɛ́ɛ̀}, máakiti {máakitè}

marché m (hebdomadaire) lɔ́kɔ {lɔ́kɛ̀}

marcher tágaman

marcher à quatre pattes (bébé) ŋúnuman

marcher lentement sɛ́nkɛtɛn

marcher sur tɛ́n

marcher sur la pointe des pieds ɲɛ̀gi, ɲɛ́nti

mardi m tàláata {tàláatà}

marécage m dúnki {dúnkè}

marelle f (jeu) sàtɔ {sàtɔ́ɛ̀}

margouillat m gbásakerengbɛ {gbásakerengbɛ̀}

mari m jígabaga {jígabagà}, kàyi {káyè}

mari m de la nièce dáati

mariage m fútu {fútè}, jɔ́nbajiga {jɔ́nbajigà}, jɔ́nbaya {jɔ́nbayà}

mariage m heureux jìgári {jìgárè}

marier tà, tíggɛ

pas mariée jantilimaanɛ {jántilimaanɛ̀}

marmite f dàga {dàgáà}

mars m máaras {máarasɛ̀}

mascara m kále {kálè}

masque m sánamu {sánamuè}

matelas m de paille bùtu {bùtéè}

matériel m wálifɛn {wálifɛɲɛ̀}

matin m sàgu {sàgúè}, sàguma, wàllua {wàllúà}

maudire dánka

maudit m dánkatɔ {dánkatɔɛ̀}

mauvais kɔ́rɔn {kɔ́rɔɲɛ̀}

maçon m bóndaalaa {bóndaalaà}

méchanceté f kɔ́rɔya {kɔ́rɔyà}

méchant ŋaɲama {ŋáɲamà}

méchant m jágumantɔ {jágumantɛ̀}, júgu {júgè}

mécontent (être) mɔ́nɛ, yò

médecin m dòftóru {dòftórè}, mɔ̀gɔdandannáa {mɔ̀gɔdandannáà}

médersa f mádarasa {mádarasà}

médiateur m sábu {sábuè}

médicament m bási {básè}

médire de qqn makúma

mégère f jídira {jídirà}

meilleur (être) fìsa, fìsaya

mélanger bàsan, fòrofára, jíllɛ, lakàfu, latàran, sógin

mélanger avec de l’eau sógin

mêler dans un danger, problème yɔ́lli

même (emphase) fó, háyi

même (pareil) kelenma {kélenmà}, ɲɔ̀gɔn, tígi, kélen {kéleɲɛ̀}

le même súfa {súfà}

mémoriser máanditɛ

mendiant m bólokolon {bólokoloɲɛ̀}

mendiant m mísikina {mísikinà}, táralikɛɛlaa {táralikɛɛlà}

mensonge f fòniyá {fòniyáà}, fòniyafɔ́ɔ {fɔ̀niyafɔ́ɛ̀}

menteur fàni, fòni

menteur m fòniyafɔ́ɔlaa {fòniyafɔ́ɔlaà}

menton m wɔ̀kkúdu {wɔ̀kkúdè}

menuiserie f mínizeya {mínizeyà}

menuisier m mínizyɛ {mínizyɛ̀}

mépriser yò

mer f báaru {báarè}

merci ! bárika

merci ! níwale

mercredi m àlárba {àlárbà}

mère f kìna {kìnáà}, nɛ̀ɛnɛ, tìgi {tígè}

mère-nourrice f dénbatɔ {dénbatɔɛ̀}

mériter gásɛ

mésaventure f káta {kátà}

mesquinerie f náafigiya {náafigiyà}

messager kíilaya {kíilayà}

mesure f jàatɛ́ya {jàatɛ́yà}, sìgi {sìgéè}, bɛ̀rɛ {bɛ̀rɛ́ɛ̀}, ɲáa {ɲáà}

mesurer éɓɓi, súman

métal m nɛ̀gɛ {nɛ̀gɛ́ɛ̀}

partie f métallique mɛ́lɛn {mɛ́lɛɲɛ̀}

métamorphoser yɛ̀lɛmán

métier m mètye {mètyéè}

mètre m mɛ́ɛtɛr {mɛ́ɛtɛrɛ̀}

mettre dèfi, lá

mettre (vêtement, chaussures, accessoires) bìla, wáttɛ

mettre à part lamára

mettre bas (animaux) wécci, wòlo

mettre en haut yɔ̀ngi

mettre en travers kànkan

mettre par terre cíkkɛ, dɛ́ppi

mettre (se) d’accord sur qqch háldɛ

meugler ɲúɲɛ, dí, húunɛ, ɔ́ɔli

midi m mìdi {mìdéè}, tèle {télè}

miel m kúmu {kúmè}

Mikiforé m mìkifɔ́ɔrɛ {mìkifɔ́ɔrɛ̀}

mil m kènte {kèntéè}

milieu m fɛ́ɛ {fɛ́ɛ̀}

être au milieu túnbɛ

militaire m mílitɛr {mílitɛrɛ̀}

mille wáa, wúlu

mille-pattes m káatatalu {káatatalè}

million m míliyɔn {míliyɔɲɛ̀}

mine f dàman {dàmáɲɛ̀}

minerai m bàngu {bànúè}

minerai m de fer táanɛgɛkuru {táanɛgɛkurè}

minibus m kárɲasi {kárɲasè}

minuscule bútubutu

minute f míniti {mínitè}

miroir m dúbalɛn {dúbalɛɲɛ̀}, ndáarogalu {ndáarogalè}, ɲáalankaru {ɲáalankarè}

moelle f nbúsu {nbúsè}

moi n

mois m káru {kárè}

moissonner kà

moitié f fɛ̀kkɛ́rɛ {fɛ̀ccɛ́rɛ̀}, tála {tálà}

mollet m dɛ̀nsɛ {dɛ̀nsɛ́ɛ̀}

monde m áduna {àdunáà}, dúniya {dúniɲà}, dúniya {dúniɲà}, jàma {jàmáà}

tout le monde kála

monnaie f sénse {sénsè}, tánka {tánkà}

monsieur m (forme d’adresse à un homme âgé) kɛ̀ɛ {kɛ́ɛ̀}

montagne f kɔ̀nkɔ {kɔ̀nkɛ́ɛ̀}

monter yɛ̀lɛ

montre f mɔ̀ntɔ́rɔ {mɔ̀ntɔ́rɛ̀}

montrer hɔ́lli, yìta

moquer (se) jɔ́kki, majɛ́lɛ, mánɛ̀ɛnɛ

morale f (conte, histoire) sɔ́ɓɓundu {sɔ́ɓɓundè}

morceau m kúntu {kúntè}

mordre kín

mort f sàaya {sàayáà}

mortier m (récipient) kòlon {kòlóɲɛ̀}

morve f sàasa {sàasáà}

mosquée f jáamiye {jáamin}, júlirdɛ {júlirdɛ̀}

mot m kúma {kúmà}

moto f móto {mótè}

motocyclette f mɔ́bilɛti {mɔ́bilɛtè}

mou nɛ́nbelen

devenir/être mou ɲígin, nùngu, ɲɛ́nbelɛya

mouche f síisa {síisà}

mouche f tsé-tsé lɔ́llɛ {lɔ́llɛ̀}, yɔ́lɔ {yɔ́lɛ̀}

moucheron m síkkɛ {síkkɛ̀}

mouiller (se) kíma, ɲígin

mourir bán, fàga, latànbi

venir de mourir tímmɛ

moustache f súnsunkɔ {súnsunkɛ̀}

moustache f d’une écrevisse sònsonbína {sònsonbínà}

moustiquaire f sánkɛ {sánkɛ̀}

moustique m sɔ̀nsɔ́li {sɔ̀nsɔ́lè}

mouton m sàagajígin {sàagajígiɲɛ̀}, sàaga {sàagáà}

moyen m fɛ̀ɛrɛ {fɛ̀ɛrɛ́ɛ̀}, sábu {sábuè}, sìi {sèê}

mucus m sàasa {sàasáà}

muet m nbɔ̀bɔ {nbɔ̀bɛ́ɛ̀}

devenir/être muet nbɔ̀bɔya

muezzin m sálli

mugir ɲúɲɛ

multicolore kúrumanɛ {kúrumanɛ̀}

être multicolore jíllɛ

multitude f de personnes nbàtu {nbàtúè}

mur m jínbali {jínbalè}, míiri {míirè}

mûr mɔɔ {mɔ́ɛ̀}

pas mûr bɛ́ggurubaggɛ {bɛ́ggurubaggɛ̀}, kɛ́ndɛ {kɛ́ndɛ̀}, poosi {póosè}

mûrir kɔ́kɔ, mɔ́

mûrir (céréals) lasúlen

mûrir pas sur l’arbre úufɛ

musaraigne f sɛ̀bɛɲína {sɛ̀bɛɲínà}

musique f kúlu {kúlè}, mísikke {mísikkè}

musulman m mísilimi {mísilimè}

N – n, comme nageoire, nager, nageur

nageoire f jági {jágè}

nager búnban, fùbbɛ, gbùgbási

nageur m fùbbɛláa {fùbbɛláà}

narine f súnpɔrɔnta {súnpɔrɔntà}, súnwo {súnwoè}

nasse f pour la pêche kúdukuduma {kúdukudumà} sólogo {sólogè}

nationalité f sìi {sèê}

natte f wáata {wáatà}

natte f pour sécher le maïs, le manioc etc. sɛ́kkɔ {sɛ́kkɔɛ̀}

(être) kúnɛn, sɔ̀tɔ

ne pas être béle, máa

ne pas pas avoir fait depuis longtemps fàama

ne… pas tée

nébulosité f dúulɛ {dúulɛ̀}

nécessaire : il est nécessaire bɛ́, fó, kóyi, máa

négliger dɛ́refi

néré m nɛ̀tɛ {nɛ̀tɛ́ɛ̀}

graine f de néré kɛ́nda {kɛ́ndà}

n’est-ce pas ? kòní, nɛ́ɛ̀

nettoyer lánfan, kò

neuf kɔ̀nɔntɔ

neveu m maternel káawu

nez m sún {súɲɛ̀}

ne… pas béle, máa

nid m ɲàga {ɲàgáà}

n’importe comment ɲáawőoɲaa

n’importe quel nɔ́nɔ {nɔ́nɛ̀}, nɔnɔma {nɔ́nɔmà}, wő

n’importe quoi fɛ̋nfɛ́n, ɔ́ya

niveau m káɲɲa {káɲɲà}, jàatɛ́ya {jàatɛ́yà}

niveler fɔ́ndindirɛ

noir fin {fíɲɛ̀}

noircir fín

nom m tɔ́gɔ {tɔ́gɛ̀}

nom m de clan kɔ́ntɔri {kɔ́ntɔrè}, jànbu {jànbúè}

nombre m jàtɛ {jàtɛ́ɛ̀}

nombreux síya, sìyaman {síyamaɲɛ̀}

être nombreux síya, síyaya, wára

nombril m bàta {bàtáà}

nommer fɔ́, ko

non wòwóyɛ̀

nœud m kùdu {kùdéè}

nouer fíɓɛ

noumou m nùmu {nùméè}

nourrir labálu

nourrir (se) bálu

nourriture f bálu {báluè}, dámuri{dámurè}, kíni {kínè}

nous ma, mo

nous et vous ómà

nouveau nàma {námà}, kutan {kútaɲɛ̀}

nouveau-né m bɔ̀ɔbɔ {nɛ̀ɛnɛbɔ́ɔbɛ̀}

nouvelles f pl dántɛgɛ {dántɛgɛ̀}, kála {kálà}

bonnes nouvelles f pl mɔ̀ƴƴɛ́rɛ {mɔ̀ƴƴɛ́rɛ̀}

nouvelle mariée f jɔ́nba {jɔ́nbà}

noyau kólo {kólè}

noyer sù

noyer (se) sù, yɔ́ɔli, ùntɛ

nu bálimati

nuage m cúddi {cúddè}, dúulɛ {dúulɛ̀}

nuit f pìnpi {pìnpéè}, súu {súè}

passer la nuit kì

nul m fúufàfúu {fúufàfúè}

nuque f kánkɔɔna {kánkɔɔnà}

O – o, comme obéir, obéissance, objet

obéir gbíliya, bàtu

être obéissant ɗɔ́ftɛ, sɔ̀n

obéissance f ɗɔ́ftɔ {ɗɔ́ftɛ̀}, gbàa {gbàâ}

obéissantе tóllandi {tóllandè}

objet m fɛ́n {fɛ́ɲɛ̀}, kóo {kóè}

objet m en plastique pɔ̀ɔrɛ {pɔ̀ɔrɛ́ɛ̀}

objet m magique sánamu {sánamuè}

obligation f dúwa

obligé (être) bɛ̀n, kán

obscurité f dìbi {dìbéè}, pìnpi {pìnpéè}

observer máandɛ, mafɛ́lɛ

obstiné gbɛ̀lɛyá

obtenir sɔ̀tɔ

obtenir avec des efforts masɔ̀tɔ

ne pas obtenir fɔ́

occupation f màako {màakóè}

occuper (s’) hínnɛ, jíndɛ, dɛ́bruyɛ

odeur f fɔ̀ɔfi {fɔ̀ɔféè}, kúɲɛ {kúɲɛ̀}

offense f pɔ̀rɔntá {pɔ̀rɔntáà}

offenser bìla, nàani

oignon m jàba {jàbáà}

œil m ɲáa {ɲáà}

œil m (resp.) kɔ́lɔnga {kɔ́lɔngà}

oiseau m kònde {kòndéè}

espèces d’oiseaux : àljánna {àljánnà}, béntere {bénterè}, bɔ̀ɛdɛ {bɔ̀ɛdɛ́ɛ̀}, jíidiìsá {jíidiìsáà}, kútukutu {kútukutè}, làgi {làgéè}, njùn {njùɲɛ́ɛ̀}, tànbádufa {tànbádufà}, wɔ́ntɛrɛ {wɔ́ntɛrɛ̀}

oisif m bánfaru {bánfarè}

être oisif bánfaruya

oisiveté f bánfaruya {bánfaruyà}

ombre f dúlen {dúleɲɛ̀}

omettre tànbi

on (pronom générique) i, mɔ̀gɔ {mɔ̀gɛ́ɛ̀}

oncle m paternel aîné báakinaman, bàanba

oncle m paternel cadet báppa, fàandén

oncle m maternel káawu

ongle m ŋànsín {ŋànsíɲɛ̀}, sɔ̀ɔrin {sɔ̀ɔríɲɛ̀}

opiniâtre gbɛ̀lɛyá

opposer (s’) à lagbɛ̀lɛya

or m káɲɲɛ {káɲɲɛ̀}, sánu {sánuè}

orage m fìgifígi {fìgifígè}

orange f lɛ̀ɛmúnɛ {lɛ̀ɛmúnɛ̀}

ordonner nɛ́wuni

ordre m kúmandɛman {kúmandɛmaɲɛ̀}

oreille f tólo {tólè}

oreiller m bùutu {bùutéè}

orphelin m áliyatiima {áliyatiimà}

orteil m kènkóndin {kènkóndiɲɛ̀}

oryctérope m kìnpa {kìnpáà}

os m kólo {kólè}

oser súusɛ

ou háa, káa, máa

káamìn, kómìn,

oublier námaya, ɲìnan

ne pas oublier jàntɔ

œuf m kíli {kílè}

oui ǎáà, ɛ̌ɛ́yì, féw, hǐíì, hɔ́ɔn, m̌ḿm̀

oui ? nàa

oustad m ústas {ústasɛ̀}

outil m pyúnden, úti {útè}

outil m (pour creuser un trou dans la terre) sònbɛ {sònbɛ́ɛ̀}

ouvrier m báaraden {báaradeɲɛ̀}, wálikɛɛlaa {wálikɛɛlaà}, wálimaalaa {wálimaalaà}

ouvrir láka, údditɛ

ouvrir une brèche yánsan

P – p, comme pagne, paille, pain

pagne f bági {bágè}, fárta {fártà}

paille f bín {bíɲɛ̀}

pain m bìrɛ́ɛdi {bìrɛ́ɛdè}

paître kántan

paix f jámu {jámuè}

palanquin m mákɛr {màkɛ́rɛ̀}

palmier m à huile túgujuu {túgujuè}, tɛ̀n {tɛ̀ɲɛ́ɛ}

palmier (espèce de) bàlin {bàlíɲɛ̀}

palmier-dattier m támaru {támaruè}

paludisme m dénbaanɛ {dénbaanɛ̀}

pamplemousse m pánpulumusu {pánpulumusè}

pangolin m kɔ̀nsɔkánsa {kɔ̀nsɔkánsà}

panier m dɛ̀bɛ {dɛ̀bɛ́ɛ̀}, gbàsaká {gbàsakáà}, sànkatán {sànkatáɲɛ̀}, sáŋasaŋa {sáŋasaŋà}

panne : tomber en panne páanɛ

pantalon m fɔ́yɔndɛ {fɔ́yɔndɛ̀}, kùrti {kùrtéè}, pàntalɔ́n {pàntalɔ́ɲɛ̀}, kùrsu {kùrséè}

pantalon large, porté par les griots báraya {bárayà}

panthère f kɔ̀nkɔtaɲáari {kɔ̀nkɔtɔɲáarè}

pantoufles f pl pɛ́ttu {pɛ́ttuè}

papaye f gbéli {gbélè}

papier m káydi {káydè}

paquet m háɓɓɛrɛ {háɓɓɛrɛ̀}

par exemple wàna

par rapport à kò

paradis m àljánna {àljánnà}

paralytique m námata {námatà}

parapluie m wáadɔ {wáadɔɛ̀}

parasite m búrutu {búrutè}, jàla {jàláà}

parasol m wáadɔ {wáadɔɛ̀}

parce que bàní, ɓáyri, fí, fìná, hári, kɔ̀fí, pàsé, sàbuná

parcelle f à cultiver fàra, sɛ̀nɛ {sɛ̀nɛ́ɛ̀}, sɛ́ppure {sɛ́ppurè}

par-dessus làka

pardon : demander pardon fàmmájigi, túubi

pardonner díɲɲɛ, mùɲu, yàafɛ

pareil m súgu {súgè}

parent m consaguin báarɛn {báarɛɲɛ̀}

parent m fàmi, kìna {kìnáàn}, tìgi {tígè}

être parent dénbaya

parent m de côté de la femme fùtu {fùtéè}

parenté f de plaisanterie sànakuyá {sànakuyáà}

parer tabɛ̀n

parer (se) kìti

paresse f bánfaruya {bánfaruyà}

avoir la paresse sálaya

parfaitement téru

parfois kɛ̀nɛ́n, sáayisaayi

parfumer úurɛ

parler kúma, yɛ́wuti, tafɔ́

parler (resp.) kóngi, sàránɛ

parler en privé gùndɔ

parler fort sɔ́nkɔ

parmi ɛ̀ndɛ́rɛ, tɛ́ɛ̀ma

parole f dáa {dáà}, kúlu {kúlè}, kúma {kúmà}

parole f (resp.) sàránɛ {sàránɛ̀}, kóngol {kóngolè}

partager fàtan, tálan

partie f jáɓali {jáɓalè}, sìgidúla {sìgidúlà}, náa {náà}

partie f métallique mɛ́lɛn {mɛ́lɛɲɛ̀}

partir bɔ́, fókkitɛ, kíilaya, má, tága, wà

partout kánkawőokánkan, ɲáawőoɲaa

pas du tout sìnáa

passager m páasaasɛ {páasaasɛ̀}

passé : dans le passé hári, nùn

être dans le passé tɛ̀rɛn

passer tànbi

se passer de má, tànbi

passer la journée tèlen

passer la nuit kì

passer la nuit à parler sùmun

patate f douce pùtɛ́ɛtɛ {pùtɛ́ɛtɛ̀}

pâte f d’arachide pɔ̀lɔ {pɔ̀lɛ́ɛ̀}

pâte f de riz dɛ̀gɛ {dɛ̀gɛ́ɛ̀}

patron m kùntígi {kùntígè}, ɲáatasoo {ɲáatasoè}, ɲáatɔbaga {ɲáatɔbagà}, fúla {fúlà}, pàtrɔ́n {pàtrɔ́ɲɛ̀}, sɛ́fu

patte f (d’un animal) kèn {kèɲɛ́ɛ̀}

paume f nɛ́wrɛ {nɛ́wrɛ̀}

pauvre tɔ́rɔbagatɔ {tɔ́rɔbagatɔɛ̀}, bólokolon {bólokoloɲɛ̀}, mísikina {mísikinà}

être pauvre wáasɛ

pauvreté f fɛ́ntaɲa {fɛ́ntaɲà}

payer sáara, yɔ́gɔ

pays m dùgu {dùgéè}, fàna {fànáà}, jàmaná {jàmánà}

peau f gbòlo {gbòléè}

péché m hákkɛ {hákkɛ̀}

pêcher yúnge

pêcheur m yɛ́gɛbitalaa {yɛ́gɛbitalaà}

peigne m pɛ́ɛɲi {pɛ́ɛɲè}, sántin {sántiɲɛ̀}

peindre pɛ́nti

peine f sɔ̀gɔ́rɔ {sɔ̀gɔ́rɛ̀}

peinture f pɛ́ntirɛ {pɛ́ntirɛ̀}

pèlerin m àláji

pèlerine f hájja {hájjà}

pelle f pɛ́ɛlu {pɛ́ɛlè}

pelle f mécanique línga {língà}

pelure f fóron {fóroɲɛ̀}

pencher yɛ́ngɛ

pencher (se) bùgu, yɛ́ngɛ, yɛ́ngɛ

pendant que búutɔ̀ {búutɛ̀}, dúla {dúlà}, nɛ́ɛ, ɲɔ́ɔ, ɛ̀ndɛ́rɛ, háa, tùmanin

pénétrer dɛ́ndɛ

pénis m fɔ́ɲɔ {fɔ́ɲɛ̀}, fɔ́tɔ {fɔ́tɛ̀}, kùrti {kùrtéè}

penser mìjɛ,míri, jàntɔ

percer sɔ̀gɔ, láncan

perdre làtó

perdre (se) sáma, túnɛn

père m bàaba, kìna {kìnáàn}, tìgi {tígè}

permettre nɛ́wuni, sɔ̀n, yàanɛ

perroquet m kàalɛ {kàalɛ́ɛ̀}, sɔ̀ɔrɔ {sɔ̀ɔrɛ́ɛ̀}

personne (négation) dóo {dóe}, dőodo, mɔ̀gɔ {mɔ̀gɛ́ɛ̀}

personne f mɔ̀gɔ {mɔ̀gɛ́ɛ̀}, mɔ̀gɔndenfín {mɔ̀gɔninfíɲɛ̀}

personne f agée kìna {kìnáàn}

persuader hɛ́nɛ, káwandi

peser péesi

petit dɔ́gɔ, dɔgɔma {dɔ́gɔmà}, kii, mɛ́sɛ, mɛ́sɛn {mɛ́sɛɲɛ̀}, -nden {-nnɛɛ̀}, poosi {póosè}, sutun {sútuɲɛ̀}, wútu

petit à petit dódèn-dóndèn

petit doigt m sílatunden {sílatundè}

petit sac bɔ́ɔtɔ {bɔ́ɔtɛ̀}

petit-déjeuner m kɔ́jɔbɔ

petit-fils m màamarén {màamaréɲɛ̀}

pétrir tadìgin

être pétri wóyi, wée, wúrɛn

peu dóndèn

Peul m fúla {fúlàn}

peur f kílantɛya {kílantɛyà}

avoir peur kílan

peut-être nɔ̀gɔ́sa

phacochère m kìdakída {kìdakídà}, kùngbílin {kùngbíliɲɛ̀}

photo f fòto {fɔ́tɛ̀}

picorer sòbi

pièce f sáanburu {sáanburè}

pièce f de monnaie támma {támmà}

pied m kèn {kèɲɛ́ɛ̀}, tɛ́ppɛrɛ {tɛ́ppɛrɛ̀}

pied m d’un objet pyɛ̀ɛ {pyɛ̀ɛ̂}

piège m píriki {príkè}

pierre f kùru {kúrè},

pierre f d’un foyer sìnkúru {sìnkúrè}, gbàakúru {gbàakúrè}

piéton m tágamannaa {tágamannaà}, gànbo {gànbóè}

pigeon vert gànbɔkúra {gbànbɔkúrà}

pile (exactement) téru

pile f électrique báteri {báterɛ}, kùre {kùréè}

pile ou face (jeu) kándaa {kándaà}

piler bùnten, tùgu

non pilé bata {bátà}, kama {kámà}

piler une masse humide póro

pilon m kòlonkálan {kòlonkálaɲɛ̀}

pilule f kɔ́mpirime {kɔ́mpirimè}

piment m dùgutáɲamaku {dùgutáɲamakuè}, ɲámaku {ɲámakuè}, ɲámakulendi {ɲámakulendè}, pòrto {pòrtéè}

pince f de crabe bàran {bàráɲɛ̀}

pincer fótin

pincée : prendre une pincée ŋáppitɛ

pioche f pìkáasi {pìkáasè}, súlen {súleɲɛ̀}

pion m píɲɔn {píɲɔɲɛ̀}

piquer sógoren, sɔ̀gɔ

pirogue f kúlun {kúluɲɛ̀}

piste f fɔ́nfɔn {fɔ́nfɔɲɛ̀}

pitié : avoir pitié kínikini

place f bàta {bàtáà}, dúla {dúlà}, plàsɛ {plásɛ̀}

prendre sa place plàsɛ

place f publique mìsíidɛ {mìsíidɛ̀}, tɛ́rɛn {tɛ́rɛɲɛ̀}

plaie f kɛ́rɛbɛ {kɛ́rɛbɛ̀}

plaie f sur l’orteil tɛ̀lɛ {tɛ̀lɛ́ɛ̀}

plaindre (se) wùllitɛ

plaine f humide, cultivée pendant la saison sèche hóllandɛ {hóllandɛ̀}

plaine f ndánta {ndántà}

plaire díya, ladíya

s’il te plaît yándi, dɛ́

plaisanter mánɛ̀ɛnɛ

plaisanterie f sámakala {sámakalà}

plan m prɔ̀grámu {prɔ̀grámuè}

planche f plánsɛ {plánsɛ̀}

planche f (pour descendre d’une montagne dans un jeu d’enfants) ŋáraŋara {ŋáraŋarà}

plante (espèces) bùurɔ, ɗɔ́ɔki {ɗɔ́ɔkè}, fáfarɛ {fáfarɛ̀}, fànta {fàntáà}, fɔ̀rɔndɔ́ {fɔ̀rɔndɛ́ɛ̀}, kɔ́duudu {kɔ́duudè}, kɔ̀ɲɔn {kɔ̀ɲɔ́ɲɛ̀}, kùra {kùráà}, sàfatú {sàfatúè}

planter jíba, kí, lán, tùtu

plasitque : objet m en plastique pɔ̀ɔrɛ {pɔ̀ɔrɛ́ɛ̀}

plateau m kánsa {kánsà}

plate-bande f tùgun {tùgunnɛ́ɛ̀}

plein fá

pleurer kàsi

pleuvoir tɛ̀

plier dù, kùru, ɲɔ́bbi

plier (se) mɛ́dɛ̀n, kùru

plonger bìla, abìla, pílanson, múutɛ

plouf ! púra, gbùgbas, cándan, cùdűn

pluie f sángi {sángè}

plume f kònditíi {kònditéè}

plus âgé m kìnamán {kìnamáɲɛ̀}

plusieurs sìyaman {síyamaɲɛ̀}

pneu m pìnɛ {pìnɛ́ɛ̀}

poche f jíifa {jíifà}

poignée f en bois fála {fálà}

poignée f (de pâte, de sauce) mɔ̀ndɔ {mɔ̀ndɔ́ɛ̀}

poil m bálimatii {bálimateè}

poil m de pubis páɲɛ {páɲɛ̀}

poing m kùdu {kùdéè}

donner un coup de poing kùdu

pointe f de clou ɲágin {ɲágiɲɛ̀}

poison m mɔ̀gɔfagafɛ́n {mɔ̀gɔfagafɛ́ɲɛ̀}

poison m utilisé pour le braconnage de poisson màgi {màgéè}, tárɛ {tárɛ̀}

poisson m yɛ́gɛ {yɛ́gɛ̀}, fòlɔ {fòlɛ́ɛ̀}, lɛ̀bu {lɛ̀búè}, náma {námà}, wànga {wàngáà}

poitrine f síisi {síisè}, síngi {síngè}

pomme f de terre pònpitɛ́ɛri {pònpitɛ́ɛrè}

pommette f gbàkakɛ́nki {gbàkakɛ́nkè}

pompe f à eau pɔ́npi {pɔ́npè}

pont m pɔ̀n {pɔ̀ɲɛ́ɛ̀}

pont m en bois sálan {sálaɲɛ̀}

pont m de lianes kùlalénten {kùlalénteɲɛ̀}, ɲɛ̀nkɛtɛ́n {ɲɛ̀nkɛtɛ́ɲɛ̀}

porc-épic m bàla {bàláà}, sáŋaldɛ {sáŋaldɛ̀}

porte f báafali {báafalè}, bóndaa {bóndaà}, dáa {dáà}

porte-monnaie m bèdu {bèdúè}, pɔ́rtɛ {pɔ́rtɛ̀}

porter dòni

porter sur l’épaule wákkɛ

porter (vêtement) bìla, wáttɛ

porter sur la tête róndi

porter sur le dos bànba

porteur m jígabaga {jígabagà}

portion f ɲáa {ɲáà}

poser dèfi, lá

poser sur la tête róndi

posséder géyi

possibilité f fɛ̀ɛrɛ {fɛ̀ɛrɛ́ɛ̀}, sábu {sábuè}

poste m de travail plàsɛ {plásɛ̀}

pot m dàga {dàgáà}

petit pot m tɛ́nbinden {tɛ́nbindè}

potager m nàákɔ {nàákɔɛ̀}

poteau m pɛ́npɛ {pɛ́npɛ̀}

pou m (d’habit) kàran {kàráɲɛ̀}

pou m (de tête) ɲànga {ɲàngáà}

poudre f múngu {múngè}, páwda {páwdà}

poulain m sòodén {sòodéɲɛ̀}

poule f sìise {sìiséè}, sùusu {sùuséè}

poumon m jɔ̀ppɔ {jɔ̀ppɛ́ɛ̀}

pour álàko, dúla {dúlà}, fɛ̀, fí, kánmà, làko, mà, sá, yèn

pour cela ɓá, káɲɲa {káɲɲà}

pour le moment bùtun

pour ne pas sákkɔ, sákkɔfɛrɛɛ

pour que háa, háray, sì, álàko, kóyi, kùda̋y

pourquoi kámà

pourrir tòli

poursuivre fárafara

pourtant sòmáa

pousser (plante) fɛ́tɛn

pousser bien (plante) ɲìɲa

pousser qn, qch latùntun, nàati, tùntun, sɔ́kki

poussière f bùrunbúrun {bùrunbúruɲɛ̀}, gbàngban {gbàngbáɲɛ̀}

pouvoir nɔ̀n

pouvoir m fànga {fàngáà}, mànsayá {mànsáyà}

précaution f : faire avec précaution ɲéeɲinɛ

précipitation f sángi {sángè}

précisément tígi, tígitigi {tígitigè}

prédestiner múuyɛ

prédire fɛ́lɛ

préfecture f dùgu {dùgéè}, prɛ́fɛtir

prélever fáwu

premier fɔ́lɛtɔ, fɔlɔ {fɔ́lɛ̀}

prendre bɔ́, jíga, labìta, tà

prénom tɔ́gɔ {tɔ́gɛ̀}

préoccuper (se) tabìta, tɛ́fi

préparer (nourriture) lɔ̀, fàsa, tábi

préparer la bouillie ladù

préparation m de la nourriture gbàadón {gbàadóɲɛ̀}

près de dúla {dúlà}, kènna

prescription f kúmandɛman {kúmandɛmaɲɛ̀}

presque fáyida

presser (serrer) bítin, háamɛ, madígin, tadígin

presser (pour faire vite) latɛ́riya

prêter à sínga, jùlu, dɔ́ntɔ

prier rɛ́wi, sáli, tára, dúba

prier pendant le Ramadan náafɛ

prière f sáli {sálè}, tárali {táralè}

prière f de l’après-midi sállifana {sállifanà}

prière f du jour fàna {fànáà}

prière f du matin súbaka {súbakà}

prière f du matin wàllua {wàllúà}

prière f du soir gɛ́ɛƴɛ {gɛ́ɛƴɛ̀}

prière f du vendredi júma

prière f pendant la fête du Ramadan íidi {íidè}

prière f supplémentaire náafila {náafilà}

prison f kàso {kàsóè}

mettre en prison sóki

prisonnier m kàsolamɔ́gɔ {kàsolamɔ́gɛ̀}

prix m pìri {pìréè}, sɔ̀ngɔ {sɔ̀ngɛ́ɛ̀}

problème m ɛ́lla {ɛ́llà}, kɔ́ntɔfili {kɔ́ntɔfilè}, nánbara {nánbarà}, ɲáagbaa {ɲáagbaà}, prɔ̀blɛm {prɔ̀blɛ́muè}, sáttɛndɛ {sáttɛndɛ̀}, sònja {sònjáà}, tàna {tànáà}, tɔ́ɔrɔ {tɔ́ɔrɛ̀}, tɔ́ɔrɔya {tɔ́ɔrɔyà}

proche fɛ́ndà

produire enfin kɛ̀

produire un son fɔ́, ko

professeur m kàramɔgɔlɛ́kkɔl {kàramɔgɔlɛ́kkɔlɛ̀}

profession f mètye {mètyéè}

profit m díyadiya {díyadiyà}, múnanfan {múnanfaɲɛ̀}, tɔ̀nɔ {tɔ̀nɛ́ɛ̀}

profiter de dòn

programme m prɔ̀grámu {prɔ̀grámuè}

projectile m kùru {kúrè}

promener (se) bɔ́, háylɛ, matágaman, màyanbán, tágaman

promesse f fódiri {fódirè}

promettre fódi

promouvoir bántɛ

prophète m ánnabi

propre (devenir/être) gbɛ́, jàlbɛ, kɛ́nɛ

propriétaire m tìgi {tígè}

propriété f tán {táɲɛ̀}

prospérité f àafíya {àafíyà}

protection f wáadɔ {wáadɔɛ̀}, bási {básè}

protection f magique náse {násè}, kúyɛ {kúyɛ̀}

protéger kísi

protéger les plantations des animaux kántan

proverbe m sànda {sàndáà}

provoquer laɲíni

prudent kèwu

prunelle f ɲáaden {ɲáadéɲɛ̀}, ɲáakolofin {ɲáakolofiɲɛ̀}

puberté : entrer dans la puberté (fille) wúntɛ

puceron m síkkɛ {síkkɛ̀}

puiser sòri

puisque kómìn

puissant (Dieu) maarigi {máarigè}

puits m kɔ̀lɔn {kɔ̀lɔ́ɲɛ̀}

puits m de mine dàman {dàmáɲɛ̀}

pulvériser fúnfun

punaise f dàamɛ {dàamɛ́ɛ̀}

punir tɔ́ɔrɔ

pupille f ɲáaden {ɲáadéɲɛ̀}, ɲáakolofin {ɲáakolofiɲɛ̀}

pur putaputa {pútaputà}

purifier sa peau wùlen

pus m fɔ́gi {fɔ́gè}

python m míniɲan {míniɲaɲɛ̀}

Q – q, comme quand, quantifier, quantité

quand ɓá, káamìn, nɛ́ɛ, ɲɔ́ɔ, tùmanin

quant à dun, mɛn, do {dóè}, ɔn

quantifier éɓɓi

quantité f jàtɛ {jàtɛ́ɛ̀}, sìgi {sìgéè}

quarante bíinàani

quatre náani {náanè}

quatre-vingt-dix bíikɔ̀nɔntɔ

quatre-vingts bíisàgin

que kó, wóndɛma {wɔ́nandɛma}

quel min

quel ? míniman, mun, yɔn

quelque chose ɔ́ya, fɛ́n {fɛ́ɲɛ̀}

quelqu’un dóo {dóe}, káari {káarè}

quémander dóomɛ

quereller (se) gɛ̀rɛ, ɲáagàsi, wàddɛ

question f kɛ́syɔn {kɛ́syɔɲɛ̀}

queue f fɔ́ɲɔ {fɔ́ɲɛ̀}

quincaillerie f dáari {dáarè}

qui ? yɔn

quoi ? fɛ́n

quoi que kőokó, fɛ́n, fɛ̋nfɛ́n

R – r, comme raboter, racine, raconter

raboter lɛ́sɛ, ràbɔ́tɛ

racine f líli {lílè}

raconter fɔ́, hɔ́lli, latànbi, ɲáasifɛ, ŋáppitɛ, ɲáakàran, tafɔ́

radio f ràdyón {ràdyɔ́ɲɛ̀}

rail m ràyi {ràyî}

raison f dàlílu {dàlíluè}, kùn {kùɲɛ́ɛ̀}, sábu {sábuè}, tɔ̀ɔɲa {tɔ̀ɔɲáà}

Ramadan m íidi {íidè}, súumayɛ {súumayɛ̀}

ramasser kɔ́, tònbon

rame f bínga {bíngà}

ramener dòni

ramener la nouvelle mariée chez ses parents ɗóotitɛ

ramollir lóppi

raphia m bàngáɲa {bàngáɲà, lɛ́bɛ {lɛ́bɛ̀}

rappeler (se) talɔ́n

rapport m káɲɲa {káɲɲà}

par rapport à kò

rapport m sexuel lámangboya {lámangboyà}

rapporteur m náafigi {náafigè}

raser síi

rasoir m lánsɛti {lánsɛtè}, rɔ̀swáru {rɔ̀swárɛ̀}, sìrifé {sìriféè}

rassasier (se) fá

rassembler ladɛ̀n, mɛ́dɛ̀n, túnbɔndìrɛ

rat m des roseaux tɔ́rɔwa {tɔ́rɔwà}

rat m rayé brùsatɔtúla {brùsatɔtúlà}

râteau m ràtɔ {ràtɔ́ɛ̀}

rater fó

rattraper také

re- ta-

récemment : faire récemment sákkitɛ

recensement m kɔ̀ntɛ {kɔ̀ntɛ́ɛ̀}

recevoir sɔ̀tɔ

recevoir des invités tɔ́lni

réchauffer ɲànin

recherche f ɲíniri {ɲínirè}

récipient m sátaldɛ {sátaldɛ̀}

réclamer mákani, makíli

récolte f sɔ́ɲi {sɔ́ɲè}, tɛ̀gɛ́ru {tɛ̀gɛ́rè}

donner une bonne récolte ɲìɲa

récolter kà, sóɲi, tɛ̀gɛ

réconcilier (se) tabɛ̀n

reconnaissance f báriki {bárikè}

reculer mabɔ́

récupérer hɛ́tti

redresser tasàba

réduire ɗúyitɛ

réduire (se) dɔ́gɔya

refaire ɓúritɛ, làdá

reflechir sàba, mìjitɛ, míri

refuser bàlan

regard m fɛ́lɛri {fɛ́lɛrè}

regarder fɛ́lɛ, ɲáalɔ

regarder autour ɲáalakalan

regarder avec attention f mafɛ́lɛ

regarder en arrière kɔ̀mafɛ́lɛ

regarder fixement ŋálɗɛ

regarder vers le haut tíggitɛ

région f dùgu {dùgéè}, jàmaná {jàmánà}

regretter nímisa

rein m kéeki {kéecè}, sòrokólo {sòrokólè}

rejoindre také

relâcher fúutɛ

relâcher (se) fɛ́ɛya

relation f tɛ́ɛ {tɛ́ɛ̀}

relier náran

religion f díina {díinà}

remarquer háccɛ

remède m bási {básè}

remercier làwáli

remettre (se) ndíkkɛ, tawúli

rempli fá

remplir lafá

remplir (se) fá, ɲáake, dɛ́bɛdɛbɛ

remuer lamága, ŋɔ́rɔmɔn

remuer le riz, le fonio fàsa

rencontrer bɛ̀n

rencontrer les invités tàran

rencontrer par hasard háwurɛ

rencontrer (se) par hasard háwurɔndirɛ

renom m gbíliya {gbíliyà}

renoncer sàagi

rentrer nà, sàagi

renverser (se) bɔ́n

renvoyer tanàati

répandre júnjun, júrɛjurɛ, tàláncan, láncan

réparer dáa, gbàngban, tabɛ̀n

réparer chaussures, vêtements takára

repas m kínɛ {kínè}

repas m du soir kíiman {kíimaɲɛ̀}

repasser páse, mɔ̀ɔmɔ

reposer (se) súlen, tasúlen

répéter ɲɔ̀gɔnfílaɲɔgɔn, máfila

répondre húnnabìta, jàabi, labìta

répondre de manière insolente majàabi

réponse f jàabíri {jàabírè}

réservoir m súnbo {súnbè}

résoudre (se) bɛ̀n, ɲá

résoudre un problème yɛ́wuti

respect m tɛ́dungal {tɛ́dungalɛ̀}

manque m de respect yòoya {yòoyáà}

respecter fàmmájigi, fíɓɛ, gbíliya, hɔ́ɔli, tɛ́ddinɛ

respiration f nílafɛ {nílafɛ̀}

respirer fɔ̀ɔfi, nílafɛ

ressembler bɔ́, múlun, múluya, múɲu

reste m tóo {tóè}

rester tó

rester longtemps mɛ́

résultat m tóo {tóè}

rétablir (se) ndíkkɛ, tawúli

retard : être en retard léeti

retenir máanditɛ

retourner kɔ́ɔlɔ̀

réunion f jàma {jàmáà}

réunir ladɛ̀n

réunir (se) dɛ̀n, kàfu, takàfu

réussir dáha, rɛ́sise

réussir rapidement bára

rêve m kìibo {kìibóè}

réveiller (se) kúnɛn, wúli

revendiquer mákani, makíli

revenir tasàgi, sàagi

rêver kìibo en dormant

rhume m sàasa {sàasáà}

richesse f nàafúlu {nàafúlè}

riche (devenir/être) rɛ́sisɛ

rien fɛ́n, fɛ̋nfɛ́n, fűs

rire jɛ́lɛ

rite m háaju {háajuè}

rivière f báa {báà}, káa {káà}, kɔ̀ɔ {kɔ̀ɛ̂}

riz m kɔ̀rɔ {kɔ̀rɛ́ɛ̀}

bouillie f de riz gósi {gósè}

pâte f de riz dɛ̀gɛ {dɛ̀gɛ́ɛ̀}

riz m cuit bàrabára {bàrabárà}

robe f rɔ́bu {rɔ́bɛ̀}, gùba {gùbáà}

robe f portée par la femme durant la grossesse págayɛ {págayɛ̀}

rocher m fáta {fátà}

roi m mànsa {mànsáà}

rosée f kɔ́nbi {kɔ́nbè}

roublard m kálabantɔ {kálabantɛ̀}

roue f kùrundá {kùrundáà}, pìnɛ {pìnɛ́ɛ̀}

rouge wulen {wúleɲɛ̀}

rouge m à lèvres dáalawulenfɛn {dáalawulenfɛɲɛ̀}

rougir wùlen

rouiller (se) kɔ́rikɔri

rouler gòrogóro, kúdukudu, tállɛ, wìrindí

rouler en bas d’un montagne ŋáraŋara

route f kíla {kílà}, tàrawó {tàrawóè}

ruche f dùngu {dùngéè}

rue f tàrawó {tàrawóè}

ruiner tíɲa

ruisseau m káa {káà}, kɔ̀ɔ {kɔ̀ɛ̂}

rumeur f mírimiri {mírimirè}

entendre des rumeurs sógi

ruse f fɛ̀ɛrɛ {fɛ̀ɛrɛ́ɛ̀}

rusé kèwu

S – s, comme sable, sabot, sabre

sable m kɛ̀ɲɛkɛ́ɲɛ {kɛ̀ɲɛkɛ́ɲɛ̀}, njáarɛndi {njáarɛndè}

sabot m kɔ́rmɛ {kɔ́rmɛ̀}

sabre m fàn {fàɲɛ́ɛ̀}

sac m sáaku {sáakuè}

sac m porté sur l’épaule bɔ̀nfɔ, {bɔ̀nfɛ́ɛ̀}, gbànfa {gbànfáà}

sac m qu’on attache sur le ventre fóyinfaga, {fóyinfagà}

sac m en plastic pákɛ {pákɛ̀}, pɔ̀ɔrɛ {pɔ̀ɔrɛ́ɛ̀}, náylanpɔɔrɛ {náylanpɔɔrɛ̀}

sac m en cuir sása {sásà}

petit sac bɔ́ɔtɔ {bɔ́ɔtɛ̀}

sacré m dánkatɔ {dánkatɔɛ̀}

sacrifice m sádaka {sádakà}

sain kɛ́ndɛ {kɛ́ndɛ̀}

saisir bìta, cúurɛ, kìti

saison f des pluies sàma {sàmáà}, sɛ́ttɔ {sɛ́ttɔɛ̀}

saison f sèche tèlemá {tèlemáà}

salaire m sáara {sáarà}, wɔ̀ɔsi {wɔ̀ɔséè}

sale makɔ́sɔlen {màkɔ́sɔleɲɛ̀}

devenir/être sale nɔ́gɔ

salir la réputation háyfinɛ

salive f dáajii {dáajeè}

salon m de coiffure sálɔn {sálɔɲɛ̀}

saluer hɔ́lli, kònton

salutation m kɔ́ntɔri {kɔ́ntɔrè}

Salut ! ɓáyita

samedi m àsɛ́wɛ {àsɛ́wɛ̀}, símitɛ {símitɛ̀}

sang m jèli {jèléè}

sangloter gbɛ́lun

sans (ne contenant pas) -bɔ́nɔ {bɔ́nɛ̀}

sans résultat káa

santé f fìsáya, àafíya {àafíyà}, jámu {jámuè}

sauce f màafi {màaféè}

sauf fó, sì, sìnáa

sauter bára, gbán, tún

sauter en bas cíkkɛ

sauterelle f tɔ̀ngágara {tɔ̀ngágarà}

sauver kísi, súyitɛ

sauver (se) kísi, súyitɛ

savant m kàramɔ́kɔ {kàramɔ́kɛ̀}, téllitɛlaa {téllitɛlaà}

savant m musulman ústas {ústasɛ̀}

savoir ɲáalɔn, lɔ́n

faire savoir dántɛgɛ

ne pas savoir kúnpa

savoir faire nɔ̀n

savon m sàafúna {sàafúnà}

scie f sɛ̀ɛran {sɛ̀ɛráɲɛ̀}

scier fára

scintiller mɛ̀ɲɛmɛ́ɲɛ

scorpion m bùntáli {bùntálè}, jɔ̀nkɔnkɔ́ {jɔ̀nkɔnkɛ́ɛ̀}, kóson {kósoɲɛ̀}

se (pronom réflexif) i

seau m syɔ́n {syɔ́ɲɛ̀}

sec gbala {gbálà}

sécher gbála, lílɛ

sécher (se) gbála, járɛ, kènke, lílɛ, jà

sécher (pluie) ká

secouer dìnbi

secret m àfɛ́rɛ {àfɛ́rɛ̀}

secret m gùndɔ {gùndɔ́ɛ̀}, sɛ̀kɛ́rɛ {sɛ̀kɛ́rɛ̀}

secteur m sɛ́ttɛr {sɛ́ttɛrɛ̀}

sein m de femme síngi {síngè}

sel m kɔ̀ɔkɔ {kɔ̀ɔkɛ́ɛ̀}

semaine f lɔ́ɔkun {lɔ́ɔkuɲɛ̀}

semence f súgu {súgè}

semer fòyi, sárin

s’en aller tànbi

s’en ficher tɛ́wu

s’en sortir tànbi

s’en tenir à fíɓɛ

Sénégal m Sɛ̀nɛgáalì

sentir (odeur) kúɲɛ, lakúɲɛ, úurɛ

séparation fátari {fátarè}

séparément dànma

faire séparément dàn

sept wɔ́rɔwila

séquence f náa {náà}

sérieusement kóobèn

sérieux fitina {fítinà}

serpent m kàa {kàâ}

espèces de serpents : bàngukáli {bàngukálè}, bíllal {bíllalɛ̀}, fìtakáa {fìtakáà}, fɔ́nfɔnden {fɔ́nfɔnnɛ̀}

serrer bítin, dígin, madígin

serrure f láaki {láakè}

service m militaire sɛ́rwisɛ {sɛ́rvisɛ̀}, sàriwúsi {sàriwúsè}

serviette f sàrbéti {sàrbétè}

servir dɛ̀ɛman, nàfa

servitude f nɔ̀ɔya {nɔ̀ɔyáà}

sésame m bɛ̀nɛ {bɛ̀nɛ́ɛ̀}

seul tún

seulement dɔ́rɔn, pée, tún

sexe m fémnin bɛ̀ɛ {bɛ̀ɛ̂}

si kómìn, sì

siffler kɛ́rɛndɛn

sifflet m séeful {séefulè}

signe m máandɛ {máandɛ̀}

signifier fírɛ

s’il te plaît yándi, dɛ́

singe : bàndo {bàndéè}, bándori {bándorè}

colobe m kùla {kùláànù}

colobe vert kùlakɛ́rɛn {kùlakɛ́rɛɲɛ̀}

sinistre m màsiibó {màsiibóè}

sinon sìnáa, sòmáa

sisal m (plante) síisali {síisalè}

situation f mùráadu {mùráaduè}

six wɔ́ɔrɔ {wɔ́ɔrɛ̀}

soigner dándan, ɲáwundɛ

soi-même ɲɛtɛ, tígi

soin : prendre soin de wáttɔyili, tabìta, dánkun, wáttɛ

soir m jɛ́ɛƴɛ {jɛ́ɛƴɛ̀}, ùra {ùráà}

soirée f de danse swáare {swáarè}

soixante bíiwɔ̀rɔ

soixante-dix bíiwɔ̀rɔwila

sol m dùgu {dùgéè}

soleil m tèle {télè}

solide hájjiga {hájjigà}

sombre (devenir/être) pìnpi

sommeil m kìnnɔ́gɔ {kìnnɔ́gɛ̀}, yìngon {yìngóɲɛ̀}

sommet m kántɔ

son m kúlu {kúlè}

son m de maïs sàaɲɔ {sàaɲɔ́ɛ̀}

songe m kìibo {kìibóè}

sonner kúlɛ

sorcellerie f súubagaya {súubagayà}

sorcier m básikɔrɔntigi {básikɔrɔntigè}, bìle {bìléè}, súubaga {súubaga`}

sorgho m gáwru {gáwrè}, múturu {múturè}, sàaɲe {sàaɲéè}

sorte f súgu {súgè}

sortilège m mírin {míriɲɛ̀}

sortir bɔ́, súyitɛ, túnbitɛ, yáltitɛ

faire sortir fúlen

sot m kɔ̀mɛ {kɔ̀mɛ́ɛ̀}

souci m kɔ́ntɔfili {kɔ́ntɔfilè}

soudeur m súdɛrɛlikɛɛlaa {súdɛɛrè}

souffler fɛ́, lafɛ́

souffler les soufflets de forgeron bìta

soufflerie f fáya {fáyà}

souffrance f tɔ́ɔrɔ {tɔ́ɔrɛ̀}, yángi {yángè}

souffrir júkkɛ, tɔ́ɔrɔ, yángi

souillon m dùguláa {dùguláà}

souillure f jánaaba {jánaabà}

souple nɛ́nbelen

sœur f máamusu {máamusè}

sœur f aînée jàaja, táata

sœur f cadette dɔ́gɔ {dɔ́gɛ̀}, dɔ́gɔdenmusu {dɔ́gɔdenmusè}

source f tɛ̀ngɛ {tɛ̀ngɛ́ɛ̀}

sourd m tólogbɛtɛn {tólogbɛtɛɲɛ̀}

devenir/être sourd tólogbɛtɛya

souris f túla {túlà}

souris f rayée africaine brùsatɔtúla {brùsatɔtúlà}

sous kɔ̀tɔ

sous-estimer tɛ̀gɛ

sous-préfecture f sùprɛfɛtír

sous-préfet m súprɛfɛ {súprɛfɛ̀}

Soussou m sòso {sòséè}

soutien m sábu {sábuè}

soutien-gorge m sítyon {sítyoɲɛ̀}

souvent sɔ̀nowősɔ̀no

spacieux yáagɛ, yáagɛya

spaghetti m màkoróni {màkorónè}

spatule f (pour distribuer la nourriture solide, comme le riz) bínga {bíngà}

spatule f (pour remuer l’arachide quand on la prépare) sáragal {sáragalɛ̀}, síngala {síngalà}, wèlegɛ́ {wèlegɛ́ɛ̀}

spécialement tɛ̀ntɛní

sperme m màniyu {̀màníyè}

station f de transport gáru

stylo m kàranbɔ́lɛ {kàranbɔ́lɛ̀}, kàranbɔ́nden {kàranbɔ́nnɛ̀}, bíkki {bíkkè}

subir latànbi

subordonné m bàtuláa {bàtuláà}

succès m sàháaba {sàháabà}

sucer múrɛ, múyitɛ, sùusu

sucre m sùkkári {sùkkárè}

sans sucre puta {pútà}

sueur f wòsi {wòséè}

suffire bɔ́, gàynɛ, kámali

suinter síntɛ, síwe

suivre bìla, jɔ́kki

sujet m kóo {kóè}, sɔ́ɓɓundu {sɔ́ɓɓundè}

supplier madíya

supporter díɲɲɛ, lɔ̀, mùɲu, sábali

supposer fàamu, kála, mìjɛ, síkkɛ, tàran

sur kùnma, mà, tɔ̀

surface f dùgu {dùgéè}

surpasser dámu, fìsa, fìsaya, fɔ́li, tànbi

sursauter bára, cɔ́ncɔlɔn

surtout tɛ̀ntɛní

surveiller dɛ́ngɛ, kántan, kmafɛ́lɛ

survenir tànbi

survivre kísi, súyitɛ

suspendre bóloka, yɔ̀ngi

T – t, comme table, taille, tailler

table f táabalu {táabalè}

taille f bɛ̀rɛ {bɛ̀rɛ́ɛ̀}

avoir la taille dàn

tailler ladíya

tailleur m kárallaa {kárallaà}, tɛ́ɛla {tɛ́ɛlà}

talon m tɛ́ddudi {tɛ́ddudè}

tamarinier m jáɓɓule {jáɓɓulè}

tambour m dùndun {dùndúɲɛ̀}, tábaldɛ {tábaldɛ̀}, tɛ́nbɛnden {tɛ́nbɛndeɲɛ̀}

tamis m tɛ́mɛ {tɛ́mɛ̀}

tamiser fɛ́

tante f maternelle aînée bàrinbá, bánba, nɛ̀ɛnɛkinama

tante f maternelle cadette nɛ̀ɛnɛdɔ́gɔman

tante f paternelle yáayɛ

taon m dárija {dárijà}

taper búlan, gbàngban, tónton, wása, tínba

taquiner laɲíni, táɲini

tard mír

tarir gbɛ̀tɛn

taro m jáabɛrɛ {jáabɛrɛ̀}

tas m háɓɓɛrɛ {háɓɓɛrɛ̀}, ɲànsaŋára {ɲànsaŋárà}, sìgi {sìgéè}

tas m de vaisselle tɛ́nkɛ {tɛ́nkɛ̀}

tasse f tási {tásè}, wɛ́ɛru {wɛ́ɛrè}

tâter mɛ̀ɛmɛ

tâtonnement m mɛ̀ɛmɛri {mɛ̀ɛmɛ́rè}

taureau m túura {túurà}

taxi-moto m mótɔtaksi

technique f nɔ̀ɔya {nɔ̀ɔyáà}

teigne f (maladie) kàba {kàbáà}

teinte f kùlɛɛr

télé f wìdeyɔ

téléphone m tɛ́lɛfɔn {tɛ́lɛfɔɲɛ̀}

téléphoner m kéle, kíli

tellement ! hàkkɛ́ɛ̀

tellement kómìn

témoignage m séede {séedè}, séedeya {séedeyà}

témoin m séede {séedè}

tempête f fìgifígi {fìgifígè}

temps m káɲɲa {káɲɲà}, lɔ́gɛ {lɔ́gɛ̀}, sáayi {sáayè}, tùma {tùmáà}, wáttu {wáttuè}

tout le temps sɔ̀nowősɔ̀no

tendon m fàsa {fàsáà}

tenir compte de télen

tenon m ɲágin {ɲágiɲɛ̀}

tenter gɛ̀rɛ

tenue f d’école tɛ̀ni

terminer bán, fàtan, gàsɛ, gàynɛ, tɛ̀gɛ

terminer (réunion, fête) rɔ́npi

termite f gàngúra {gàngúrà}

termite f aillée bíti {bítè}

termitière f sìnta {sìntáà}

ternir la réputation fɛ́ɛya

terrain m de prière wàasi {wàaséè}

terrain m plat ndánta {ndántà}

terrasse f bɛ̀ntɛ {bɛ̀ntɛ́ɛ̀}

terre f bàngu {bànúè}, bàngukáli {bàngukálè}, dùgu {dùgéè}

terrier m bɔ́ɔ {bɔ́ɛ̀}, wòo {wòê}

tertre m bùrugɛ́ {bùrugɛ́ɛ̀}

testicule m bɔ́ɔtɔ {bɔ́ɔtɛ̀}, kílilolo {kílilolè}

tétanos m tɔ́ɔkɛ {tɔ́ɔkɛ̀}

tête f kùn {kùɲɛ́ɛ̀}

tête f resp. sála {sálà}

téter le sein sùusu

têtu gbɛ̀lɛ, gbɛ̀lɛyá

thé m kàfɛ {kàfɛ́ɛ̀}

thé m malien àtáya {àtáyà}

théière f bárada {báradà}

thème m kóo {kóè}

thryonomys m (espèce de gros rongeur) tɔ́rɔwa {tɔ́rɔwà}

tige f kàla {kàláà}

tirer sàba, sàman

tirer avec un fusil tíirɛ, fɛ́lli, fòyi

tisser wùrundu

tisser une corde dɛ̀bɛ

tisserand m gáaradaalaa {gáaradaalaà}

tissu m bági {bágè}, kùta {kùtáà}, fàani {fàanéè}

(mets à bas de farine de mil) m tòo {tòéè}

toi i

toilettes f pl sútura {súturà}, wúrgɔ {wúrgɛ̀}

toit m ɲéwurɛ {ɲéwurɛ̀}, sánsaran {sásaraɲɛ̀}, wárɛɲikɛrɛ {wárɛɲikɛrɛ̀}

tôle f páani {páanè}

tolérer díɲɲɛ, mùɲu, sábali

tomate f tàmáati {tàmáatè}

tombe f gàbúru {gàbúrè}, sàadúla {sàadúlà}

tomber bòyi, námaya

tomber (dans un trou) bìri, úlufitɛ

tomber (fruits d’un arbre ; pluie, rosée) yàlan

tomber dans l’eau ùntɛ

tomber sur la terre cíkkɛ

tomber d’accord bɛ̀n, háldɛ, jɔ́kki, kéle, wɔ́ntidɛ

tomber en gouttes síntɛ, súlen

tomber malade gbàndi, gbàndiyá

tomber sur bón, háwurɛ, tabɔ́

tonner màlamála, íidɛ

tonnerre m fárnitɛrɛ {fárnitɛrɛ̀}, sángbalima {sángbalimà}

torche f tɔ́rsu {tɔ́rsɛ̀}

tordre ŋɔ́rɔmɔn, tólomin, mɔ́rɔmɔrɔ

tordu námata

tort m hákkɛ {hákkɛ̀}

tortue f cɛ̀ku {cɛ̀kúè}

tôt láw

totem m tàna {tànáà}

toucher màga

touffe f de l’épi de maïs jónbo {jónbè}

tourbillon m wálawala {wálawalà}

faire un tourbillon fòrofára

tourner fìrifíri, háylɛ, tígilɛn, tíntan, tíntan, yɛ̀lɛmán, yíilɛ

tournevis m kìle {kìléè}

tous fɔp, főo

tousser tɔ̀gɔtɔ́gɔ

tout fɛ̋nfɛ́n, fɔp, főo, ɔ́ya, wő

tout à fait féw, tɔ́ɔdɛ̀

tout d’abord bútunbutun

tout de suite ɲɔ́ninɲɔ, ɲɔ́ɔninɲɔɔ, kísan

tout le monde kála

tout le temps sɔ̀nowősɔ̀no

toux f tɔ̀gɔtɔ́gɔ {tɔ̀gɔtɔ́gɛ̀}

trace f fɔ́nfɔn {fɔ́nfɔɲɛ̀}, gbàa {gbàâ}

traduire fírɛ

trahir jànfa

trahison f jànfa {jànfáà}

train m dùgumakúlun {dùgumakúluɲɛ̀}, kúlun {kúluɲɛ̀}

traîner sàba, sàman

traîtrise f jànfa {jànfáà}

traiter médicalment dándan

traitement : suivre un traitement ɲáwundɛ

tranchant dí

transférer dòn

transformer yɛ̀lɛmán

transport m tránspɔrɛ {tránspɔrɛ̀}

prendre un moyen de transport bákɛ

transporteur m wáliwali {wáliwalè}

traquer jɔ́kki

travail m báara {báarà}, sàriwúsi {sàriwúsè}, wáli {wálè}

travaux m pl forcés fɔ̀rsɛ́ {fɔ̀rsɛ́ɛ̀}

travailler báara, wáli

travailler un matériel labɛ̀n

travailler dur et en vain yángi

travailler fort wàkkílɛ

faire travailler en vain yángi

traverser tatɛ́gɛ, tɛ̀gɛ

trèfle m (couleur de cartes) tɛ́ppɛɲaari {tɛ́ppɛɲaarè}

trembler dìnbi, yɛ̀rɛyɛrɛ

trembloter mɛ̀ɲɛmɛ́ɲɛ

trente bíisàba

très kóobèn

tressaillir bára

tresser ràbbɛ

triompher sur nɔ̀n

triturer fófi

trois sàba

tromper jànfa, jùrɛ, mafɛ́lɛ, mánɛ̀ɛnɛ

trompette f túnnɛ {túnnɛ}

tronc m júu {júè}

trou m bɔ́ɔ {bɔ́ɛ̀}, dìnka {dùnkáà}, wòo {wòê}

avoir des trous súlen

trouver tàran

truc fínkɛ

tu i

tuer dúfen, fàga, kɛ̀lɛ

type m nɔ́nɔ {nɔ́nɛ̀}, súfa {súfà}

U – u, comme ulcère, un, uniforme

ulcère m lánna {lánnà}

un do {dóè}, kélen

un autre dóondo {dòndéè}

un peu púttinden

uniforme m d’école tɛ̀ni

univers m dúniya {dúniɲà}

université f líniwɛrsite {líniwɛrsitè}

untel káari {káarè}

urine f súmani {súmanè}

uriner kɛ̀

utilité f nàfa {nàfáà}

V – v, comme vacarme, vache, vaciller

vacarme m ɲɔ̀ɔɲáa {ɲɔ̀ɔɲáà}

vache f nìngi {nìngéè}

vache f sauvage ndúnsa {ndúnsà}

vaciller mɛ̀ɲɛmɛ́ɲɛ

vaillance f jùsu {jùséè}

vaincre nɔ̀n

vaisseau m sátaldɛ {sátaldɛ̀}

vaisselle f síngala {síngalà}, míran {míraɲɛ̀}

vanner fɛ́

vanneuse f fɛ̀ɛtɛ {fɛ̀ɛtɛ́ɛ̀}

vapeur f ŋúlɛndi {ŋúlɛndè}

varan m sàggári {sàggárè}

varié nɔnɔma {nɔ́nɔmà}

vaurien m fúufàfúu {fúufàfúè}

vautour m jìga {jìgáà}

veau m bɔ̀ɔbɔ́ti {bɔ̀ɔbɔ́tè}, nìngirɛ́n {nìngirɛ́ɲɛ̀}

vélo m bòrifɛ́n {bòrifɛ́ɲɛ̀}, nɛ̀gɛsóo {nɛ̀gɛsóè}, wɛ̀lɔ {wɛ̀lɔ́ɛ̀}

vendeur m jùla {jùláà}, yéyirikɛɛlaa {yéyirikɛɛlaà}, màmayitariláa {màmayitariláà}

vendre jùlaya, máyìta, yéyi

vendredi júma

vénérer bàtu

venir fɔ́, ké, nà

venir (resp.) sɛ̀nɛ

venir de faire bɔ́

vent m fɔ́ɲɔ {fɔ́ɲɛ̀}, héndu {hénduè}

ventiler fìnfan

ventre m búu {búè}

ver m de palmier tɛ̀n {tɛ̀ɲɛ́ɛ}

ver m de terre tɔ̀nɔkɔ́ {tɔ̀nɔkɛ́ɛ̀}

vérifier táɲìninka

vérité f tɔ̀ɔɲa {tɔ̀ɔɲáà}

dire la vérité gbɛ́

verre m wɛ́ɛru {wɛ́ɛrè}

vers kùnma, mà, nɛ̀tɔ, télen, tígan

verser júnjun, úurɛ, labón, láwùya

vert fítakɛndɛlama {fítakɛndɛlamà}, kɛ́ndɛ {kɛ́ndɛ̀}, yànbalamá {yànbalamáà}, nbúlɛ, nbulɛma {nbúlɛmà}

vertige m ɲáalamilin {ɲáalamiliɲɛ̀}

vésicule f biliaire kúnankunan {kúnankunaɲɛ̀}

vessie f húpputɔngɛ {húpputɔngɛ̀}, wúppɔɔndɛ {wúppɔɔndɛ̀}

vêtement m kùta {kùtáà}, fàani {fàanéè}, fɛ́ɛtibɔ {fɛ́ɛtibɔɛ̀}

vêtement m d’occasion dɔ̀nka {dɔ̀nkáà}

vexer bìla

viande f sòbo {sòbéè}

victoire f kùtu {kùtéè}

vide kólon {kóloɲɛ̀}

vidéo m wìdéyɔ

vie f áduna {àdunáà}, dúniya {dúniyà}, sìi {sèê}

vieillard m kɛ̀ɛmɔ́gɔ {kɛ̀ɛmɔ́gɛ̀}, kìikála {kìikálà}, kìna {kìnáàn}

vieille f jídira {jídirà}

vieillir kɔ̀tɔya

vieux kɔ́rɔn {kɔ́rɔɲɛ̀}, kɔtɔ {kɔ́tɛ̀}, kɔtɔma {kɔ́tɔmà}, kìnanden {kìnáànɛ̀}

vieux (animal) maangɛ {máangɛ̀}

vigoureux dɔɔlɛma {dɔ́ɔlɛmà}

village m búrusa {búrusà}, fúlawa {fúlawà}, hɔ́ɗo {hɔ́ɗè}, sàa {sàâ}, sóo {sóè}

ville f kɔ̀ɔkɔ {kɔ̀ɔkɛ́ɛ̀}, sáarɛ {sáarɛ̀}, sóo {sóè}

vin m de palme bànji {bànjéè}

vingt múgan

visage m ɲáa {ɲáà}, ɲáakɔtɔ {ɲáakɔtɛ̀}

viser húulɛ

visiter fɛ́lɛ, tafɛ́lɛ

visiter afin de manger dóomɛ

visiteur m lúntan {lúntaɲɛ̀}

vitamine m wìtamín

vite latɛ́ri, tɛ́riya

faire vite híttinɛ, latɛ́riya, tɛ́riya

vitesse f bòri {bòréè}

vitre f wítire {wítirè}

vivant (être) bálu

vivre bálu, hɔ́ɗi, sìgi

vivre ensemble wɔ́ntidɛ

voilà áwà

voir tàran, yén, fɛ́lɛ

voisin m káwutali {káwutalè}, sìgiɲɔ́gɔ {sìgiɲɔ́gɛ̀}

voiture f káaru {káarè}, mɔ́nbili {mɔ́nbilè}, ɔ́tɔ {ɔ́tɛ̀}

voiture de train wàgon {wàgóɲɛ̀}

voix f kán {káɲɛ̀}, kúlu {kúlè}

vol m (action de dérober) kànkaya {kànkayáà}, sóoɲari {sóoɲarè}

voler (dérober) kànka, sòoɲa

voler (dans l’air) wíirɛ

voleur m kànkan {kànkáɲɛ̀}, kànkayakɛ́ɛlaa {kànkayakɛ́ɛlaà}, sòon {sòoɲɛ́ɛ̀}

volonté f sàgɔ {sàgɔ́ɛ̀}

volontiers tɛ́riya

vomir tàsari

voter wɔ́tɛ

vouloir wúli, kànu

vous wo, o

voyage m kíla {kílà}, wàyas {wàyásɛ̀}

vrai kɛ́ndɛ {kɛ́ndɛ̀}, tígi

vraiment dɛ́, sábù, tígitigi, bɛ́n

Z – z, comme zèle, zéro

zèle m wàkkilári {wàkkilárè}

zéro sér

Haut de page

Pour citer cet article

Référence papier

Alexandra Vydrina, « Index français-kakabé »Mandenkan, 53 | 2015, 206-254.

Référence électronique

Alexandra Vydrina, « Index français-kakabé »Mandenkan [En ligne], 53 | 2015, mis en ligne le 01 juin 2015, consulté le 19 mars 2024. URL : http://journals.openedition.org/mandenkan/374 ; DOI : https://doi.org/10.4000/mandenkan.374

Haut de page

Auteur

Alexandra Vydrina

Articles du même auteur

Haut de page

Droits d’auteur

CC-BY-NC-SA-4.0

Le texte seul est utilisable sous licence CC BY-NC-SA 4.0. Les autres éléments (illustrations, fichiers annexes importés) sont « Tous droits réservés », sauf mention contraire.

Haut de page
Rechercher dans OpenEdition Search

Vous allez être redirigé vers OpenEdition Search